Vivian 
Ik haat eerste schooldagen. Ik weet dat iedereen dat zegt, maar ik haat ze echt. Als ik moet kiezen tussen mijn knie laten hechten of een eerste schooldag, dan kies ik voor het eerste. Geen grap. En nog echt gebeurd ook. op de eerste schooldag van de tweede klas ging ik op de Magere Brug vol onderuit met mijn fiets, waardoor ik datzelfde uur nog bij de dokter zat. Hechtinkje erin, een berg troostchocolade van mijn moeder en de hele dag thuis met een gestrekt been infomercials kijken. Topdag.
Eerste indruk
Wat als… is een boek dat ik al eens eerder heb gelezen toen het nog niet zolang uit was. Ik werd er destijds helemaal door weggeblazen omdat ik het zo mooi vond dat er eindelijk eens enen verhaal over pesten werd geschreven vanuit het oogpunt van de pester zelf in plaats van het slachtoffer. Ik beschouwde het boek als een absolute must-read voor elke scholier, en nu ik wat verder ben in mijn opleiding als docent besloot ik het boek nog eens te lezen. Gewoon, omdat ik wilde kijken of ik het nog steeds zo mooi zou vinden.
Waar het over gaat
Jade Verschuur begint aan haar eindexamenjaar en zit niet bepaald lekker in haar vel. Het is net uit met haar grote liefde Wout, het huwelijk van haar ouders staat op springen na het overspel van haar vader en haar zus Sofie, Jades steun en toeverlaat, gaat op kamers wonen. Tot overmaat van ramp blijkt op de eerste schooldag dat Zoë, het meisje dat Jade in de brugklas van school heeft gepest, terug is. En tegelijkertijd met haar terugkeer begint Jade angstaanjagende berichtjes te ontvangen en wordt ze het slachtoffer van pesterijtjes die behoorlijk veel lijken op wat ze Zoë heeft aangedaan.
Terwijl Jade probeert te ontdekken wie haar het leven zuur maakt en Zoë probeert te laten zien dat ze spijt heeft en is veranderd, wordt ze steeds opnieuw geconfronteerd met alle vreselijke dingen die ze heeft gedaan en wordt het steeds duidelijker dat ze dat niet zomaar achter zich kan laten, zoals ze destijds wel dacht.
Wat ik ervan vond
Het is wel duidelijk dat Daniëlle Bakhuis schrijfervaring heeft: ze is redactrice bij de Cosmogirl en schreef verscheidene jeugdromans die stuk voor stuk over voor jonge meiden herkenbare thema’s gaan. Met Wat als… heeft ze een bijzonder gevoelige maatschappelijke snaar geraakt: in haar boek zijn de rollen ineens omgedraaid en lees je niet over hoe erg het pesten wel niet is, maar over het precieze hoe en waarom. Je wordt niet verteld hoe naar het is voor slachtoffer Zoë, nee… je beleeft het. Haar schrijfstijl is een combinatie van vlot leesbaar en vlijmscherp: ze schrikt niet terug voor rauwe beschrijvingen en eerlijk realisme. Dit is een verhaal dat verteld moet worden, en dat blijkt uit alles.
Eén van de dingen die Wat als… zo sterk maken, is de complexiteit van de personages. Bakhuis heeft geen voor de hand liggende keuzes gemaakt: een meisje dat een regelrechte bitch is geweest als hoofdpersoon, een underdog die compleet veranderd opnieuw wordt geïntroduceerd, een overspelige vader, een moeder die niet goed meer weet wat ze moet en wie ze is: allemaal hebben ze zo hun verhaal en omstandigheden en dat maakt ze erg realistisch. Daar komt nog bij dat hoofdpersoon Jades eigen psychologie, de beschrijving van haar gedachten en gevoelens en de manier waarop ze zichzelf gek maakt met piekeren over wat er is gebeurd, heel sterk uit de verf komt. Dit maakt het verhaal ook ontzettend eerlijk en herkenbaar. Tegenwoordig zijn er veel jongeren die iemand anders op de één of andere manier wel hebben gepest, in meer of minder erge mate, en we kunnen ons allemaal wel herkennen in Jade. Bovendien beantwoordt zij de brandende maatschappelijke vraag waarom er wordt gepest, en dat is misschien wel het belangrijkste element van het verhaal.
De thematiek is dus sterk, de ontwikkeling van Jade is bijzonder boeiend – hoe ze is veranderd van een bitch in een meer doorsnee meisje dat niet trots is op wat ze gedaan heeft – en het is steeds interessant om te zien hoe Jade nu alles terugkrijgt wat ze heeft gedaan en hoe ze wanhopig probeert het achter zich te laten. De spanning wordt stevig opgebouwd doordat je steeds meer te weten komt over wat er is gebeurd, tot het allerergste – en dat is ook meteen de climax voor Jade zelf. Je vraagt je af wie erachter zit, maar eigenlijk is dat wel duidelijk: het is meer een roman dan een thriller. Tot het ineens niet meer zo duidelijk is, en dan wordt het een rollercoaster die je de adem beneemt. De ontknoping is ook weer bijzonder interessant.
Het moet gezegd dat de schrijfstijl hier en daar wel een beetje eenvoudig is, maar voor het beoogde lezerspubliek is dat juist een pluspunt. Een groter nadeel is wel dat de plot eigenlijk maar één keer spannend is: lees je het boek voor de tweede keer, dan is het toch een stuk saaier. Maar de thematiek blijft erg goed, en dat is toch wel de hoofdzaak.
Conclusie
De kracht van Bakhuis’ schrijfstijl zit ‘m vooral in de eerlijkheid waarmee ze schrijft over wat er is gebeurd en wat het betekent als je je als een monster hebt gedragen. Wat als… is een ijzersterk en boeiend boek dat velen de ogen kan openen over pesten en de impact daarvan.
Titel: Wat als…
Auteur: Daniëlle Bakhuis
Uitgeverij: Ploegsma
Aantal bladzijden: 128
Verschenen: oktober 2013
Genre: young adult roman
