Verlichte kost – Rik Peters

Filosofen hebben een hekel aan eten. Er is immers bijna geen onderwerp te vinden waar ze zo weinig over hebben nagedacht en zo weinig over hebben geschreven. De reden daarvoor is dat zelfs wijsgeren op hun imago moeten letten: ze reflecteren op het bestaan van de vrije wil, ze ‘onderzoeken de categorische imperatief en ze maken schetsen voor sociale contracten – maar ze houden zich niet bezig met platte za­­ken als kauwen, slikken, verteren of kakken. 

Eerste indruk

Filosofie en eten: twee onderwerpen die mij altijd al hebben gefascineerd. Sinds ik oud genoeg was om te beseffen dat eten voor mij niet vanzelfsprekend was vanwege mijn darmziekte, raakte ik enorm geïnteresseerd in koken en voedsel, smaken en proeven. Filosofie heeft mij altijd al geboeid omdat het wel bij mij past om na te denken over het leven, ons geluk, onze ontwikkeling en persoonlijkheid en de maatschappij. Vorig jaar heb ik zelfs een keuzevak gedaan dat Inleiding in de Filosofie heette en afgezien van wat selectieve details en namen weet ik er weinig meer van. Maar juist de combinatie eten-filosofie en het idee van een voedingsfilosofie sprak me enorm aan bij het boek Verlichte kost, dus ondanks mijn huiverigheid over het non-fictiegenre zei ik volmondig ja toen auteur Rik Peters me een recensie-exemplaar aanbood. Ik was razend benieuwd!

Waar het over gaat

Filosofie en eten gaat niet samen: er waren immers wel interessantere en diepgaandere kwesties waar grote wijsgeren als Aristoteles, Hume en Nietzsche zich mee bezig konden houden dan de oppervlakkige basisbehoefte aan voedsel. De tegenstelling met onze huidige leefsfeer had niet groter kunnen zijn: anno 2016 denken we juist steeds meer na over wat we eten, hoe we eten en waaróm we eten wat we weten: voeding en ons eetpatroon maken deel uit van onze identiteit. Maar juist omdat er zo weinig over geschreven is, vinden we het vaak knap lastig om echt een voedselidentiteit op te bouwen, en dus dook auteur Rik Peters in de kleine lettertjes, de kantlijnen, de verhalen en de bijschriften uit het werk van grote denkers om ons een licht op te steken over moderne eettaferelen: de bio-industrie, tafeletiquette, eetopvoeding en het eten van insecten bijvoorbeeld. Want, zo blijkt, die grote denkers hebben er tóch aardig wat over gezegd.

Wat ik ervan vond

Non-fictie: het moet je ding maar zijn. Bij het genre denk je al snel aan dikke pillen vol droge kost, harde feiten en ellenlange alinea’s, geschreven zonder humor of luchtigheid, boeken die niet geschreven zijn voor leesplezier maar puur voor intellectuele ontwikkeling en saaie avonden. Verlichte kost is echter een boek waarop al die vooroordelen allerminst van toepassing zijn: jazeker, het blijft non-fictie en het moet alsnog je ding maar zijn. Maar saai? Verre van! Droge kost? Allesbehalve! Vervelend? Alleen als je echt niets hebt met eten en filosofie. Peters heeft een unieke insteek gebruikt en een boek geschreven dat oprecht leuk én oprecht verrijkend is.

Geweldige leeservaring

Onderhoudend, dat is hoe je de schrijfstijl van Peters het beste kunt omschrijven. Al op de eerste bladzijden, in het voorwoord, wordt duidelijk dat het boek vol staat met anekdotische voorbeelden, herkenbare scenario’s en typetjes die je al heel snel uit je eigen omgeving zult herkennen. En daar blijft het niet bij: het leest allemaal vlot door de zinnen die zo scherp en snel geformuleerd zijn dat je erdoorheen vliegt. Maar het is vooral de combinatie van ernstige feiten gemixt met een flinke dosis spot, cynisme, voedselachtige woordspelingen en bij vlagen hilarische humor die de filosofen en hun eetethiek zo tot leven wekt: ik heb bijna het hele boek met een grote glimlach en af en toe een schaterlach zitten lezen. Extra punten krijgt de auteur voor de momenten waarop hij zichzelf quasi-subtiel in het verhaal laat terugkomen. Een geweldige leeservaring, zoveel is zeker!

Toegankelijk en aantrekkelijk

Een goed non-fictieboek redt het echter natuurlijk niet met een fijne schrijfstijl alleen, ook de inhoud moet een beetje boeiend zijn. Een van de leukste dingen aan Verlichte kost is toch wel de manier waarop Peters filosofie ontzettend toegankelijk en aantrekkelijk maakt: hij legt het in jip en janneke-taal uit, zorgt ervoor dat de filosofen ‘’net mensen’’ zijn – wat dacht je van een slonzige Socrates, Aristoteles als droogkloot en Hume als kok? Ik kwam aardig wat herkenningspunten tegen uit mijn keuzevak filosofie, maar daarin werden de filosofen echt niet zo karakteristiek neergezet. Daarnaast is het leuk om te zien hoe die oude denkkwesties echt terug te vinden zijn in onze hedendaagse context: met behulp van een schat aan notabele bronnen, leuk uitgeschreven onderzoeken en kritisch neergezette experts wordt duidelijk dat wijsgerige opvattingen over bijvoorbeeld samen eten, overgewicht en vegetarisme nog steeds enorm actueel zijn. Leuk zijn ook de vragen die beantwoord worden: waarom vinden kleine kinderen bijvoorbeeld zo veel dingen vies? En wist jij dat we al heel veel insecten binnenkrijgen die op tomaten en appels zitten waarvan tomatensap en appelmoes worden gemaakt? Ik weet het. YUK.

Structuur

Het is dan ook jammer dat de structuur van het boek hier en daar toch een beetje inzakt. Er zit een mooie opbouw in de hoofdstukken, maar soms duurt het voorstellen van de filosoof een beetje te lang en vraag je je af wanneer nou die kwestie komt, of wordt er eerst een beetje te lang over een kwestie gepraat die niets met het hoofdstukonderwerp te maken lijkt te hebben. Twee hoofdstukken hebben een andere indeling – het onderdeel over Erasmus wordt verteld in vraag-en-antwoordvorm en het hoofdstuk over Nietzsche in korte paragrafen. Dat is leuk voor de afwisseling, maar voelt na zes hoofdstukken in een andere vorm toch een beetje misplaatst. Daarnaast eindigt het boek met een hoofdstuk over Locke, maar terwijl ik als lezer toch wel behoefte had aan een leuke afronding, bleef deze uit.  En dan hebben we natuurlijk nog de kwestie van de minder interessante onderwerpen: daar ga ik niet teveel woorden aan vuilmaken, want dat is puur subjectief. Ik vond de hoofdstukken over voedselpatenten en de veehouderij niet echt boeiend. Maar ja. Zoals ik zei: het moet gewoon je ding zijn.

Conclusie

Verlichte kost van Rik Peters is een erg leuk, lekker licht en luchtig non-fictieboek dat je zal verrassen met zijn scherpe schrijfstijl vol humor en spot, de echt actuele thema’s en de manier waarop de filosofie echt leuk en toegankelijk wordt gepresenteerd. De opbouw van het boek valt af en toe tegen en zelfs Peters kan niet voorkomen dat sommige onderwerpen toch echt een beetje saai en langdradig zijn, maar ach. Dat is het risico van non-fictie en eigenlijk ook gewoon van fictie: het moet je ding zijn.

Titel: Verlichte kost: filosofen van toen over het eten van nu
Auteur: Rik Peters
Uitgeverij: Houtekiet
Verschenen: oktober 2015
Aantal bladzijden: 144
Genre: non-fictie
Beschikbaar als: paperback, ebook
| Goodreads | Bol.com | Auteurssite |

Rik en uitgeverij Houtekiet, bedankt voor het recensie-exemplaar!