Reading errors | Hoe erg zijn fouten in boeken?

Het is vast een heel herkenbaar beeld: je bent heerlijk aan het lezen, wordt helemaal meegesleept door het verhaal en geniet met volle teugen van een mooi verhaal. Maar dan…dan ontdek je een fout. Misschien groot, misschien klein, maar het is een fout en je merkt ‘m op. En je weet hoe het gaat: once seen it can’t be unseen. Dan heb je eigenlijk twee keuzes: je heel erg laten opfokken door die fout en je er druk om maken, er op sociale media over posten, een boze mail sturen naar de uitgever of de auteur, of je schouders ophalen en verder lezen. Maar ja, die tweede optie is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe erg is het nou eigenlijk, als je zo’n fout in een boek tegenkomt? Dat ligt helemaal aan de soort fout. Laten we eens analyseren wat fouten in boeken met ons als lezers en met onze leeservaring doen… Buckle up, it’s gonna be a wild ride…

Slordigheidsfoutjes

Laten we beginnen met de mildste vorm van fouten: slordigheidsfoutjes. Een verkeerde naam, een typefout, missende interpunctie, dat soort dingen. Dit is gewoon, precies zoals het woord zegt, slordig. Het is niet netjes dat het er bij de vele correctierondes niet uit is gehaald en het is even irritant, maar ook niet meer dan dat. Het verhaal wordt er niet beter of slechter door en je kunt er makkelijk overheen lezen of het helemaal niet opmerken. Behalve dan wanneer het boek vol staat met slordigheidsfouten, dan is het wél heel vervelend. Maar over het algemeen: slordigheid is slordig, maar oké. Want we maken allemaal foutjes. Dus editors ook.

Taalfouten

Taalfouten zijn een graadje erger. Ik kon me vroeger echt heel erg druk maken over fouten in de werkwoordspelling of spelfouten als stijl in plaats van steil enzovoorts. Tegenwoordig voel ik mijn tenen krommen en gaan mijn nekharen overeind staan, maar dat is het dan ook wel. Ik lees eroverheen en denk er verder niet meer over na, want ja: het is helemaal niet netjes en ik vraag me altijd af hoe het kan dat die fouten er niet uit worden gehaald in al die correctierondes, maar ik geef het boek er geen mindere score om. Tenzij het er, once again, vol mee staat.  Eigenlijk verdienen dit soort fouten het gewon niet om je uit de leesflow te halen, ook al zijn ze bloedirritant.

Drukfouten

Drukfouten zijn soms niet erg, maar kúnnen dat wel zijn. In het ergste geval missen er bladzijden en kun je niet verder lezen, staat de paginanummering verkeerd waardoor je niet weet waar je aan toe bent of staan er inktvlekken of vormgevingsfouten in. Héél irritant: in zo’n geval kun je het beste de uitgever mailen en vaak krijg je dan een nieuw exemplaar toegestuurd. In sommige gevallen kun je nog wel gewoon verder lezen, maar het bederft toch de ervaring een beetje want zo’n fout kom je vaak heel erg in your face tegen en dat rúkt je wel echt uit de leesflow. Niet tof. Slordigheidsfoutjes en taalfoutjes zijn niet zo heel erg en drukfouten hoeven dat ook niet te zijn, maar die mogelijkheid is er wel en dat is niet tof.

Vertaalfouten

Ik heb hier zelf weinig ervaring mee, maar het komt wel eens voor dat je een vertaald boek leest dat duidelijk bol staat van de vertaalfouten. Namen zijn vreemd of inconsistent vertaald, zinnen kloppen niet omdat ze in de originele taal anders lopen of er zijn verkeerde woorden gekozen. Het kan zijn dat je dit niet echt opmerkt omdat je de oorspronkelijke versie niet hebt gelezen, maar in andere gevallen valt het wél heel erg op en dat is niet fijn, want het doet dan geen recht aan het verhaal en het zorgt ervoor dat je je gaat ergeren, terwijl het misschien wel gewoon een goed boek is. In het ergste geval zorgt het ervoor dat je switcht naar de originele taal. Niet mals dus, die vertaalfouten.

Schrijfstijlfouten

Dit zijn fouten die je rélatief makkelijk door de vingers kunt zien, maar die niettemin heel irritant kunt zijn als je ze vaak aantreft. Je ziet het vooral veel bij beginnende auteurs: personages lopen het ene moment op straat en zitten het volgende op de bank, de tijd- of perspectiefvorm wisselt zonder dat daar reden voor is… dat soort dingen. Het heeft heel vaak met inconsistentie te maken en het probleem is dat er altijd wel iets in blijft zitten, hoe veel correctierondes er ook overheen gaan, omdat je op sommige punten echt moet gaan snijden in het verhaal als je het wilt aanpassen. Ik vind dit soort fouten vaak wel heel irritant omdat het erg amateuristisch aanvoelt, mar anderen zullen hier misschien juist weer makkelijker overheen kunnen lezen.

Contextfouten

Ik denk dat dit de ergste foutencategorie is als het om boeken gaat. Contextfouten kunnen heel breed zijn: van personages die opeens anders heten of een andere backstory hebben tot plaatsen en historische feiten die verkeerd beschreven worden. De auteur heeft dan niet  goed (genoeg) onderzoek gedaan of de verhaallijn onvoldoende uitgewerkt, en dat maakt het geheel veel minder realistisch en ordelijk. Als je om de haverklap ‘’DAT KLOPT NIET!’’ moet schreeuwen tegen het boek, dan heeft de auteur toch echt iets fout gedaan. Dit soort fouten kunnen er bij mij voor zorgen dat ik kap met een boek, en bij de andere fouten is het nooit zo erg. Dat zegt wel wat, denk ik. Dit soort fouten geven me altijd het gevoel dat de auteur maar wat doet, het doet ‘’vanwege het contract’’ of pretendeert heel veel te weten terwijl dat niet zo is. Geen prettige indruk.

Leeservaring

Het voornaamste probleem met fouten in boeken is dat ze de leeservaring verstoren: ze halen je uit de flow, benadrukken dat het een verhaal is en trekken je uit die heerlijke leeswereld. Lezen is voor veel van ons een manier om aan de werkelijkheid te ontsnappen, en na sommige fouten kun je heel makkelijk weer terugkeren naar dat toevluchtsoord van letters en woorden. Maar andere fouten smijten je terug de werkelijkheid in en wrijven je in dat een boek schrijven een menselijk proces is, rijk aan fouten en onderbrekingen, en nee… dat is niet zo fijn. En dan is het aan jou om te bepalen of je alsnog je schouders ophaalt of dat je actie onderneemt: de fout herstellen kan bijna nooit, maar er is altijd wel een manier te ontdekken om terug te kunnen keren naar die verhaalwereld. Al moet het boek daar soms eerst voor boeten. Arm boek.

Hoe erg vind jij fouten in boeken?