Vivian 
St.-Péronne, Oktober 1916 Ik droomde over eten. Knapperige baguettes, het hart van het brood maagdelijk wit, nog dampend van de oven, en kaas die naar de rand van je bord kroop, zo rijp. Druiven en pruimen, hoog opgetast in schalen, donker van kleur en geurig. Ik wilde er net eentje pakken, toen mijn zus me tegenhield. ‘Ga weg,’ mompelde ik, ‘ik heb honger.’ ‘Sophie, wakker worden.’ Ik kon die kaas proeven. Ik zou een stukje reblochon nemen en dat uitsmeren op een homp van het warme brood, en daarna zou ik een druif in mijn mond stoppen. Ik kon de intense zoetheid proeven en rook het rijke aroma.
Eerste indruk
Portret van een vrouw was het enige boek van Jojo Moyes – van de Nederlandse vertalingen dan – dat ik nog niet had gelezen en daar moest uiteraard verandering in komen! Vanaf het moment dat ik wist dat het een soort historische roman was over de Eerste Wereldoorlog en zag hoe lyrisch veel bloggers en lezers erover waren, wist ik al dat ik het boek absoluut wilde lezen. Ik verwachtte een schitterend verhaal over een portret van een jonge vrouw dat terecht komt bij een andere jonge vrouw die het huis van de eerste vrouw koopt en het portret gebruikt om sterker in haar schoenen te staan, bijvoorbeeld na een verlies of een scheiding. Op de een of andere manier had ik in mijn hoofd dat het zich allemaal in Frankrijk zou afspelen, misschien ook wel een beetje in de belle monde van de jaren vijftig… zoiets. En dat is niet helemaal uitgekomen, maar is dat erg?
Waar het over gaat
De pasgetrouwde Sophie runt samen met haar zus een familiehotel in een klein Frans dorpje dat door de Duitsers is bezet. De omstandigheden worden steeds hachelijker en het wordt voor haar steeds moeilijker om de zaak draaiende te houden. Wanneer één van de Duitsers interesse krijgt in het portret dat Sophies echtgenoot Édouard van haar maakte, lopen de spanningen hoog op: Sophie wil voor haar familie zorgen en het liefst ook voor de mensen in het dorp, maar tegen welke prijs? Dat is wat de Londense Liv bijna een eeuw later probeert uit te zoeken: ze is de weg kwijt na het overlijden van haar grote liefde en heeft zich altijd verbonden gevoeld met het portret, Het meisje dat je achterliet, dat ze in Spanje op de kop heeft getikt. Maar dan blijkt de familie van Sophie Lefèvre het schilderij te willen claimen…
Wat ik ervan vond
Jojo Moyes heeft zichzelf wat mij betreft weer overtroffen met deze historische annex hedendaagse roman waarin zoveel dingen aan de orde komen dat er altijd wel iets is wat je aanspreekt. Ze heeft een verhaal geschreven dat een ware emotionele rollercoaster is: je wordt meegesleept in een wirwar van ontzetting, ontroering, fascinatie, ontzag en vertwijfeling. Moyes heeft een verhaal verteld dat niet per se is wat je ervan verwachtte, maar wel ontzettend sterk is neergezet: een verhaal over opoffering en liefde, identiteitsverlies en rouw, de kleuren van je hart en het geluk dat in onverwachte hoeken kan zitten. Een verhaal dat je vanaf de eerste bladzijde raakt.
Geliefde personages
Het eerste wat Portret van een vrouw bij mij losmaakte toen ik begon met lezen, was ontzag voor de hoofdpersoon Sophie. Het boek begint met een flink aantal hoofdstukken over haar en hoe ze ten tijde van de Eerste Wereldoorlog haar best doet om het hoofd boven water te houden. Wat een ontzettend sterke vrouw is dat! Net als in De laatste liefdesbrief, waarin Moyes ook heden en verleden tegenover elkaar zit, is Sophie eigenlijk het slachtoffer van de omstandigheden en daardoor – of desondanks – enorm vrijgevochten. Ik ging eigenlijk al heel snel van haar houden, bewonderde haar moed, haar kracht, haar doorzettingsvermogen, haar opoffering, en leefde met haar mee als ze twijfelde, het niet meer wist, alles kwijtraakte en haar best bleef doen. Ook de andere personages veroverden al snel mijn hart: in het verleden, maar ook in het heden voelden ze als bekenden, geliefden, gaf ik om hen, begreep ik hen. Het zijn personages die je gaat missen: de gekwetste maar ook zo sterke zus van Sophie, de beschadigde jonge kinderen, de verstoten maar o zo waardige Liliane, de onopvallende maar sympathieke Mo, de romantische maar onzekere Paul…
Dimensies
De schrijfstijl van Moyes vond ik altijd al superfijn, maar ze heeft deze nu naar een nieuwe dimensie getild. Het perspectief wisselt heel soepel en zonder dat je er moeite mee hebt, maar het verhaal van Sophie, grotendeels door haar verteld, vormt toch wel de kern van het verhaal. En daar heeft Moyes iets mee gedaan, iets wat ik onwijs knap vind: de verteller van Sophies verhaal is een soort van onbetrouwbaar, waardoor je voor diverse verrassingen komt te staan en het verhaal en vooral het personage Sophie een bijzondere diepe laag krijgen. Die diepte wordt nog eens extra versterkt door de verscheidene tijdlijnen: je hebt Sophies verhaal in 1917, maar ze denkt ook regelmatig terug aan haar leven met én vóór Édouard. Daarnaast heb je de verhaallijn van Liv in 2006, maar ook zij heeft flashbacks naar toen haar man nog leefde.
Tijdbeeld en thema’s
Wat Moyes vooral heel erg goed heeft gedaan, is een beeld schetsen van het leven in en de nasleep van de Eerste Wereldoorlog. Boeken over WO I zijn er wat mij betreft nog veel te weinig, dus ik vind het al heel mooi dat het hier over gaat, maar ze heeft ook nog eens een ontzettend eerlijk, sfeervol en rauw sfeerbeeld geschapen. Je proeft, voelt, ruikt, hoort en ziet, je beleeft gewoon het leven in het Franse dorpje, maar je wordt je ook pijnlijk bewust van het feit dat het allemaal niet zo zwart-wit was met de Duitsers en de Fransen. En in de verhaallijn van Liv voel je mee met haar rouw, haar identiteitsverwarring en haar verbondenheid met Sophie en het schilderij, maar je raakt er ook van doordrongen dat de kunstcultuur tijdens WO I nog flink aan het nawerken is, dat er méér is dan alleen de kunst, dat de verhalen achter de schilderijen en achter de personen die ze claimen ook zo waardevol zijn. Portret van een vrouw is een boek met ontzettend veel dimensies en dat is zó sterk, want het wordt nergens verwarrend of misplaatst.
Out of place
Ik moet toegeven dat ik wel wat moeite had met de link tussen Liv en Sophie: daar had ik bij De laatste liefdesbrief al last van, want het lijkt gewoon een beetje out of place: zo’n sterke vrouw als Sophie tegenover een emotioneel wrak als Liv: dat had beter gewerkt als het om twee sterke vrouwen ging, denk ik dan. Toch is de verhaallijn van Liv juist verrassend origineel en verrassend diepgaand, maar ook enorm realistisch. Af en toe wordt het een beetje erg complex doordat er steeds meer personen bij betrokken raken en er steeds meer dingen mee gaan spelen in de kwestie omtrent het schilderij, maar het past uiteindelijk allemaal heel mooi in elkaar. Het is heftig, het is meeslepend, het is soms een beetje vermoeiend… maar het is ook heel mooi.
Zoet maar goed
Het einde is een typisch gevalletje heel erg zoet maar wel goed: nadat ik me bijna wanhopig voelde over wat er met Sophie was gebeurd en wat er met het schilderij ging gebeuren, is daar de climax met mooie antwoorden, mooie ontboezemingen, mooie afrondingen. Het eindigt allemaal romantisch en de verbittering, de pijn, het leed worden verzacht. En dat mag ook wel, na zo’n meeslepende rollercoaster met zoveel emoties en thema’s die je in hun macht hebben gehad.
Conclusie
Met Portret van een vrouw heeft Moyes opnieuw laten zien dat ze een duizendpoot is: het verhaal is prachtig en sfeervol, het tijdbeeld pijnlijk maar oprecht en de koppeling tussen heden en verleden verrassend origineel en realistisch. Je moet er geduld voor hebben, de contrasten niet te storend vinden en bereid zijn mee te denken over alle complexe relaties en aanknopingspunten en je moet vooral niet worden afgeschrikt door een happy ending, dan is dit een heerlijk boek.
Titel: Portret van een vrouw (The Girl You Left Behind)
Auteur: Jojo Moyes
Uitgeverij: De Fontein
Vertaler: Anna Livestro
Verschenen: september 2015
Aantal bladzijden: 432
Genre: roman
Beschikbaar als: paperback, ebook
| Goodreads | Bol.com | Auteurssite |
