Mental health issues in het YA-genre

Het thema diversiteit begint in het YA-genre steeds meer tot bloei te komen. Het wordt bijna een soort daad van verzet: weg met die perfecte personages, weg met de eenzijdige verhaallijnen, weg met de brave thema’s en belerende boodschappen. YA-verhalen worden steeds oprechter, steeds rauwer, steeds authentieker. Diversiteit gaat niet meer alleen over homo- en transseksualiteit, maar ook over thema’s als discriminatie en feminisme. En er is meer: steeds vaker besluiten auteurs zich toe te leggen op één van de gevoeligste onderwerpen van het moment: mental health issues. Ontzettend heftig, maar als je het mij vraagt ook heel erg krachtig.

Reëel probleem

Ik kwam onlangs een artikel tegen van Bustle, waarin wordt gesteld dat maar liefst twintig procent van de Amerikaanse jongeren (tussen de 12 en 18 jaar) last heeft of gaat krijgen van een psychisch probleem. En ook in Nederland denk ik dat dit best wel speelt: of het nou gaat om een eetstoornis of een depressie, het gebeurt overal. Het is een ontzettend reëel probleem: elke jongere krijgt te maken met de struggles van het opgroeien en dat kan soms behoorlijk heftig uitpakken, zeker als de omstandigheden al niet zo gunstig zijn. Het hoeft niet altijd zo heftig te zijn, maar het kán wel – en dat is behoorlijk beangstigend.

De kracht van YA-boeken

Ik ging er eens over nadenken en toen kwam ik tot het besef dat er inderdaad best veel boeken in het YA-genre zijn die, de ene keer prominenter dan de andere keer, gaan over psychische problemen. En dat vind ik heel bijzonder: het is niet niks om erover te schrijven, maar als het góed gebeurt kunnen jongeren er ontzettend veel aan hebben. Ze herkennen zichzelf erin, maar bekijken het ook vanuit een ander perspectief. Ze komen erachter dat ze niet de enige zijn, dat ze niet raar zijn omdat ze doormaken wat ze doormaken: ze kunnen flink wat troost putten uit zo’n boek. Maar ook voor lezers die géén psychische problemen hebben, zijn deze boeken ontzettend waardevol: ze stellen ons misschien wel in staat mensen te helpen, ze doorbreken taboes en verruimen het beeld dat we ervan hebben. Ze vertellen verhalen die gehoord moeten worden.

Welke boeken dealen ermee?

De bekendste boeken die met mental health issues dealen, zijn op dit moment Niet te filmen! (Finding Audrey) van Sophie Kinsella en Waar het licht is (All the Bright Places) van Jennifer Niven. Audrey in het boek van Kinsella heeft een angststoornis waardoor ze het huis niet uit durft en Finch in de inmiddels geliefde roman van Niven is ernstig depressief. Een ander mooi voorbeeld (hoewel ik het zelf nog niet gelezen heb) is De belevenissen van een muurbloem (The perks of being a wallflower) van Stephen Chbosky, waarin hoofdpersoon Charlie al zoveel heeft meegemaakt dat hij worstelt met angst, onzekerheid, depressie en de gevolgen van geweld. Andere titels zijn, als je de Goodreads-lijst mag geloven, onder anderen Thirteen reasons why (Jay Asher), Looking for Alaska (John Green) en I’ll Give you the Sun (Jandy Nelson).

In mijn eigen kast

Maar laat ik nog even verdergaan over de boeken die ik zelf heb gelezen, zoals die van Kinsella en Niven. Een kleine zoektocht leverde de volgende boeken op: Mijn hart en andere zwarte gaten (Jasmine Werga), Hier was ik (Gayle Forman), Alles wat je lief is (Nicola Yoon) en Wij leugenaars (E. Lockhart). Wat maakt deze boeken zo heftig, zo bijzonder? Ik vind dat echt heel lastig te bepalen en uit te leggen. De boeken hebben in ieder geval iets met elkaar gemeen: een ijzersterke schrijfstijl. Een schrijfstijl die je helemaal meesleept in het lijden en de gedachten van zo’n personage. Een schrijfstijl die eigenlijk het licht aandoet op een heel donker plekje in je hoofd. Een schrijfstijl die er het ene moment voor zorgt dat de tranen je hoog zitten en je het volgende moment dwingt om het boek even neer te leggen omdat het zo mindblowing is.

Personages

Maar er is meer. De boeken hebben met elkaar gemeen dat de hoofdpersoon (of in ieder geval het personage dat de psychische problemen heeft) iets met jou als lezer doet. Het zijn personages met wie je gaat meevoelen, die je het liefst heel graag zou willen helpen – maar het sterke aan deze boeken is dat dat vaak niet kan, dat het daar al te laat voor is. En dáár zit ‘m die eyeopener: de boeken zorgen ervoor dat je heel bewust gaat nadenken over hoe echt deze issues zijn, hoe heftig en verwoestend… en dat het dan misschien te laat is voor de personages, maar nog niet voor je eigen dierbaren – of voor jezelf.

Lees jij graag boeken over mental health issues?