Lieveling – Kim van Kooten

De gordijnen van mevrouw Marsman bewegen. Ze heeft ze al drie keer een stukje opengeschoven om te kijken of we er nog zijn. We zijn er elke keer nog steeds. Ik heb gezwaaid en geroepen dat ik jarig ben, maar mama zei: ‘Hou je murf Puck, je schreeuwt de hele straat wakker.’ We staan met onze koffers op de stoep voor ons huis. Ik weet niet hoe laat het is, maar ik denk vroeg in de ochtend, want het is nog donker. Iedereen in de straat slaapt, behalve wij en mevrouw Marsman.

Hoe ik bij dit boek kwam

Toen Lieveling in 2015 verscheen, kreeg het boek heel veel aandacht: logisch ook, met een verhaal dat over kindermisbruik gaat. Ik heb sindsdien in tweestrijd gestaan: wil ik het wel of niet lezen? Ik vind het niet erg als een boek heftig is, maar dit leek me toch wel even wat anders, een nieuw niveau van zware en zwarte thematiek. Maar de recensies waren erg positief en het leek me ook wel een erg belangrijk verhaal, dat je eigenlijk als soort van statement zou kunnen lezen. Dus ik besloot een poging te wagen. En spijt heb ik er niet van. Maar toch…

Waar het over gaat

Puck is vijf wanneer ze samen met haar moeder intrekt bij haar rijke nieuwe stiefvader, die ze Ome Meneer noemt – maar die al snel haar papa wil zijn. Puck kent haar echte vader niet en krijgt maar weinig aandacht van haar moeder, dus ze is blij met de liefde die Ome Meneer haar geeft. Maar hij doet ook rare dingen met haar: dingen die ze niet echt leuk vindt en die ze steeds vaker moet doen. Ook als ze ouder wordt gaat dat nog door, en haar moeder weet nergens van. Langzaam maar zeker probeert Puck in opstand te komen, maar is het nog niet te laat?

Wat ik ervan vond

Lieveling is een ontzettend heftig boek. Zo’n boek dat je na het lezen eigenlijk het liefste zo snel mogelijk weer wilt vergeten, maar dat toch nog een hele tijd in je hoofd blijft rondspoken. Omdat het zo heftig is, maar ook omdat het een echt goed boek is dat zonder poespas, maar met heel veel eerlijkheid een beeld schetst van een verschrikkelijke situatie. Lieveling is het waargebeurde verhaal van modeontwerpster Pauline Barendregt, die uit haar ellende heeft weten te komen en die nu met dit boek laat zien dat misbruik vaak dichterbij voorkomt dan je denkt. En juist dat maakt het tot zo’n mooi boek: het is heel erg echt.

Intimiteit

Alles is kort aan Lieveling. Het boek zelf is kort, de hoofdstukken zijn kort, de scènes in die hoofdstukken zijn kort en zelfs de zinnen zijn kort. De schrijfstijl is luchtig en toegankelijk en juist daardoor ervaar je heel veel intimiteit en zwaarmoedigheid. Er zijn geen ingewikkelde overpeinzingen of langdradige sfeerbeschrijvingen: je bent steeds alleen met Puck. Je zit bovenop alles wat er met haar gebeurt, je zit in haar hoofd en in haar hart, je bent erbij als ze zich afvraagt of het normaal is wat Ome Meneer doet en je bent erbij als ze zich probeert af te sluiten voor wat hij doet. Je bent erbij, elke keer dat ze een stukje verder kapot wordt gemaakt en je bent erbij als de kracht en hoop langzaam uit haar wegvloeien. Je bent erbij als een soort meubelstuk of een geestverschijning: je beleeft alles mee, maar kunt niets doen.

Ontwikkeling

Dat is wat Lieveling zo sterk maakt: als je het boek leest, word je geconfronteerd met het misbruik. Je kunt niet wegkijken, je kunt je ogen niet sluiten, je kunt niet doen alsof het er niet is. Van Kooten heeft Pucks perspectief heel mooi neergezet – hoewel ze af en toe wel erg veel doorheeft voor haar leeftijd – en dat zorgt ook voor een prachtige, subtiele ontwikkeling in de manier waarop ze kijkt naar  wat die man met haar doet. Het is hartverscheurend heftig hoe ze ook nog eens verwaarloosd wordt door iedereen die van haar zou moeten houden en hoe ze steeds meer verandert en verslapt. Het is verschrikkelijk en het komt flink binnen.

Eendimensionaal

Toch is dat ook eigenlijk het enige wat echt goed is aan het boek. Alles wat er met Puck gebeurt en hoe ze daaronder is, is prachtig en ijzersterk. Alles daarbuiten… dat blijft allemaal vrij vlak en eendimensionaal. Er zitten veel personages in die bijzonder boeiend zouden kunnen zijn, als ze niet zo onsympathiek waren neergezet. En het is allemaal zo triest en donker en bedroevend dat het steeds moeilijker wordt om verder te lezen: het wordt pijnlijk duidelijk dat er veel meer speelt dan alleen het misbruik, maar dat wordt niet verder uitgebouwd en daardoor is het vooral heel erg naargeestig. Het einde is zo ontzettend open dat het vooral frustrerend is. Het is een verhaal dat de harde realiteit goed duidelijk maakt, dat zeker – maar op een gegeven moment zijn er zoveel stukjes en brokjes over dat ik me afvroeg wat nou het punt was van het verhaal.

Conclusie

Kim van Kooten heeft een indrukwekkend kinderperspectief neergezet: je wilt niets liever dan Puck helpen en beschermen en dat het goed met haar afloopt. Maar het beeld dat geschetst wordt is zo hopeloos en naar dat het vooral een bitter verhaal is. Honderd extra bladzijden, wat meer kleur voor de personages en een extra laag in het verhaal zouden een goed idee zijn geweest.

Titel: Lieveling
Auteur: Kim van Kooten
Uitgeverij: Lebowski
Verschenen: november 2015
Aantal bladzijden: 224
Genre: roman
ISBN: 9789048830244
Beschikbaar als: paperback, ebook (Kobo Plus)
| Goodreads | Bol.com | Auteurssite |