Laten we het eens over pijn hebben

Bron beeld: Picjumbo

Pijn. Pijn is stom, naar, vervelend, irritant, heftig. Pijn gooit roet in het eten, pijn verandert plannen, pijn heeft invloed op wie je bent en hoe je je leven leidt. Maar pijn is ook nuttig. Pijn vertelt ons soms dingen die we eigenlijk niet onder ogen willen zien. En soms is pijn helemaal niet fysiek, maar mentaal of emotioneel. Ik kan gelukkig zeggen dat ik een ziekte heb die grotendeels pijnvrij is, maar ik weet dat er ook heel veel mensen zijn die wel last hebben van chronische pijn. Telkens als ik een foto of ander iets van zo iemand tegenkom, vraag ik me af… hoe zou het voor mij zijn om zoveel pijn te hebben, dag in dag uit? Wat is eigenlijk mijn relatie met pijn?

Pijngrens

Ik heb in mijn eenentwintig jaar ontelbaar veel soorten pijn gehad: van de onverdraaglijke pijn bij het breken van een been – alsof je botten uit je lijf worden getrokken, zo voelde het – tot de gemene pijntjes van het weghalen van hechtingen. En dan heb ik het nog niet eens over alle keren dat ik ben geprikt voor bloedafname of een infuus – op een gegeven moment kon ik aan de kleur van de naald aflezen hoe erg de pijn zou worden, kun je nagaan. Dat alles heeft ervoor gezorgd dat ik nu een veel hogere pijngrens heb: bij zo’n injectie klem ik mijn kaken op elkaar en dan kom ik er wel doorheen en er zijn nog maar weinig pijnsoorten die mij echt in tranen doen uitbarsten. Mijn ouders zeggen daarom altijd dat ze weten dat er écht iets mis is als ik ga huilen van de pijn, want dat betekent dat het echt heel erg zeer doet. Van iemand die ook ziek is, hoorde ik dat haar vriend haar altijd vraagt wat voor cijfer hij de pijn zou geven die zij heeft, omdat dat haar pijngrens ook zo hoog is. Dat vond ik een hele mooie.

Pijn is er niet zomaar: het waarschuwt dat er iets gebeurt in je lijf. Hoofdpijn betekent voor mij eigenlijk altijd dat ik te druk ben geweest of dat het nu echt tijd is om rust te nemen, buikpijn betekent dat mijn darmen van slag zijn – en dat komt vaak doordat ik teveel heb gegeten. Maar er zijn ook andere pijnsoorten, pijn waarbij je eigenlijk niet kunt achterhalen wat er nou aan de hand is. Pijn in mijn voeten of knieën bijvoorbeeld, dat is pijn die nu eens aanvoelt als kramp en dan weer als spierpijn en waarvan we nooit weten wat het nou precies is: spierpijn of overbelasting of juist te weinig belasting of een kronkel die raar zit.  Dat is pijn die me aan het denken zet over of het wel goed gaat met mijn lijf en of ik niet eens iets moet doen – rust nemen – of aan de bel moet trekken. Dat is pijn die, zonder overdrijven, mijn kwaliteit van leven kan redden.

Pijn wordt een stuk frustrerender als je niet weet waar het vandaan komt… het is net als met pus (sorry voor het vieze voorbeeld), je weet dat het goed is als je het ziet, dat het geneest. Pijn geeft zo’n zelfde gevoel: het hoort erbij, het gaat weer over. Koorts betekent dat je lijf aan het werk is om de ziekte te verdrijven, pijn betekent dat er iets verdreven moet worden en dat je lijf daar nog niet helemaal in is geslaagd. Maar zoals ik al zei: pijn wordt een stuk erger als het niet duidelijk is wat er dan aan de hand is. Als je niet met zekerheid kunt zeggen dat het weer over gaat.

Ellendig

Ik kan goed met pijn omgaan, omdat ik het niet vaak heb. Ik heb gewone pijntjes, hoofdpijn en spierpijn en keelpijn, en daar kan ik me makkelijk overheen zetten. Maar ik weet wat er gebeurt als ik echt veel pijn heb. Ik weet nog hoe ik was toen ik door ingezakte rugwervels verschrikkelijke rugpijn had: ik kon alleen maar liggen kronkelen en huilen en schreeuwen dat iemand me moest helpen, ik kon niet meer helder nadenken. Ik weet ook nog vaag en van andermans verhalen hoe ik was toen ik door een infectie heel erg ziek was en overal pijn had: ik sloot me compleet af van alles, reageerde niet meer, gaf me gewoon compleet over. En ik weet hoe het voelt als ik buikkrampen heb die in mijn bescheiden optiek te vergelijken zijn met zwangerschapsweeën: ik word dan vooral heel erg verdrietig en moedeloos en moe.  Pijn doet iets met een mens, en het kan een eyeopener zijn maar het kan je ook door hele diepe dalen en duistere plaatsen sturen.

Het idee voor dit artikel kwam op een van de laatste vakantiedagen, toen we in Ieper waren en ik vreselijke buikkrampen kreeg. Waar het vandaan kwam weet ik niet, waarschijnlijk was het door een teveel aan eten, maar ineens deed het onmogelijk veel pijn en wist ik gewoon niet meer hoe ik het had. Datzelfde heb ik vaak als ik heel veel last heb van mijn peesontstekingen: zo ongeveer alle plekjes van al mijn ledematen doen dan pijn en het is rood en dik en warm en ik functioneer dan heel slecht. Voor mijn gevoel heb ik dan het meest zin om in een hoopje ellende te veranderen en in mijn bed onder de dekens te wachten tot het voorbij is. Maar door de jaren heen heb ik geleerd dat pijn er niet is om je te kwellen, het is er vaak om je ergens van bewust te maken of om je iets te vertellen. Zelfs al lijkt het nog zo nutteloos en verschrikkelijk, als je je er maar voor openstelt is er altijd wel iets positiefs uit die pijn te halen. Misschien helpt die pijn je wel om meer waardering te hebben voor het hier en nu, voor de pijnvrije momenten en de dingen die je wel kunt, misschien dwingt het je wel om beter naar jezelf te kijken en je kwaliteit van leven te verbeteren. Er is altijd wel iets – dat moet je in ieder geval geloven, dat is de beste manier om te voorkomen dat de pijn je er niet onder krijgt.

 Wat ik doe als ik echt veel pijn heb

• Ademhalen. Het klinkt misschien een beetje duf, maar als je echt hevige pijn hebt, bijvoorbeeld buikkrampen, werkt niets beter dan je te focussen op je ademhaling. Vrouwen moeten tijdens een bevalling niet voor niets puffen: door dat te doen (en ja, dat doe ik echt als ik buikpijn heb) blaas je voor je gevoel de pijn weg. Lang en diep ademhalen werkt ook, dat geeft namelijk het gevoel dat je door de pijn heen ademt. Het zal niet voor iedereen werken, maar als je het een kans geeft biedt het wel echt wat verlichting (al moet je niet verwachten dat het ermee overgaat).
• Ontspannen. Als er iets is wat ik heb geleerd van alle narigheden met pijn, dan is het wel dat je moet ontspannen. Kronkelen en je opwinden en je verzetten tegen de pijn werkt alleen maar averechts: daar wordt het erger door, en flink ook. Ik probeer dus zoveel mogelijk alles los te laten en me over te geven aan de pijn, dan forceer je in ieder geval niets. Ik probeer meestal dutjes te doen of gewoon heel rustig te liggen.
• Pijnstillers. Hoewel ze niet altijd helpen bij echt heftige pijn, weet ik één ding heel zeker: je hoeft absoluut geen pijn te lijden. Pijnstillers nemen is dus oké, het is niet zwak of stom en het is geen opgeven, het betekent juist dat je zoveel als je kunt uit je pijnvrije mogelijkheden wilt halen. Aarzel ook vooral niet om paracetamol of ibuprofen te nemen als de pijn nog niet zo hevig is: als je gevoel zegt dat het dat nog wel wordt, dan is er geen reden om te wachten.
• Afleiding. Oké: het werkt niet altijd, vaak is de pijn de afleiding van de afleiding. Maar het is wel het proberen waard: zet een leuke film of serie op, pak een lekker leesbaar boek (of laat iemand je voorlezen), knuffel met je huisdier, luister naar je lievelingsmuziek, speel een spelletje op je telefoon, scrol door je sociale media… alles wat maar een beetje kan zorgen dat je ergens anders aan denkt is prima.

Hoe ga jij om met pijn?