Waarom ik zo dol ben op kerst (in boeken)

December is absoluut mijn favoriete maand van het jaar. Niet omdat ik dan jarig ben of iets in die trant, maar gewoon vanwege de feestdagen, vanwege Sinterklaas en Kerst en Oud en Nieuw, vanwege de winter en de kou en de mogelijkheid van sneeuw, vanwege knusse duisternis en gezelligheid, vanwege mooie films en series op tv, vanwege kerstvakantie, warme dekentjes en thee. Maar toch wel vooral vanwege kerst: dat heb ik altijd al de fijnste tijd van het jaar gevonden. Deze hele week staat op The Book Review in het teken van kerst en omdat ik de Mijn week in boeken-rubriek wil vernieuwen vanaf januari, vertel ik jullie vandaag gewoon een persoonlijk verhaal. Iets over kerst en iets over boeken.

Kerstcadeautjes zijn nooit een happening geweest bij ons thuis: wij hebben heel lang Sinterklaas gevierd en dat deden we meestal met een zak vol grote en kleine cadeaus, dus deels daarom deden we nooit aan kerstcadeautjes. Voor een ander, groter deel is dit echter zo omdat kerst daar simpelweg niet over gaat: ik ben katholiek en voor mij draait kerst toch vooral om die kerstgedachte die voortkomt uit het Bijbelverhaal over Jezus. Kerst doet mij vooral denken aan gezelligheid, bezinning, gewoon genieten en gelukkig zijn, spelletjes, films, iets moois op tafel zetten, de nachtmis en het gewoon fijn hebben met de mensen van wie je houdt. Even niet bezig zijn met moeilijkheden of conflicten, maar gewoon lief zijn voor elkaar en ook voor de mensen die je misschien niet kent.

Als ik denk aan kerstherinneringen, dan denk ik aan koken met mijn vader voor de familie die kwam eten, aan theatervoorstellingen en andere shows die we vaak op tweede kerstdag bezochten, aan de Winter Efteling waar we een paar keer heen zijn geweest rond kerst, aan spelletjesmiddagen en kerstfilms, aan kerstdiners en –gala’s op school. Aan gezelligheid en gewoon simpelweg plezier hebben.

Dit jaar besloot ik dat ik als deel van de voorpret graag wat leuke kerstromans wilde lezen. De recensies daarvan zullen deze week online komen, maar ik kan je alvast zeggen dat ik dit soort boeken best wel leuk vond. Hoewel het snel een beetje commercieel en oppervlakkig wordt, is er ook steeds nog een kerstgedachte aanwezig en het is juist die kerstgedachte – die natuurlijk ontzettend persoonlijk en veelzijdig is, hoe dan ook – die deze verhalen waardevol maakt. Want kerst hoeft niet per se literair te zijn: als het iets bijdraagt aan de manier waarop mensen kunnen genieten van kerst, is dat al heel mooi. Dat is uiteindelijk ook waar al die zoetsappige en clichématige kerstfilms om draaien: aanvankelijk lijkt het alleen maar over cadeautjes en de kerstman te gaan, maar uiteindelijk gaat het ook vooral over hoop, liefde en een stukje bezinning, geluk.

Iets anders wat ik me afvraag terwijl de kerstdagen naderen: hoe zouden onze favoriete boekpersonages eigenlijk kerst vieren? De kerstperiode speelt niet vaak een echt grote rol in literatuur: meestal is het slechts een passerende gebeurtenis, want het moet niet raar worden om daar in hartje zomer bijvoorbeeld over te lezen. Ik vraag me wel eens af hoe Hazel en Gus uit Een weeffout in onze sterren kerst zouden vieren: waarschijnlijk zou Hazels moeder er een groots feest van maken aangezien ze dat ook doet van de halve verjaardagen, maar er zou ook een nare smaak aan zitten: zou het de laatste kerst zijn? En hoe zit het met Violet en Finch in Waar het licht is? Geen van beide zou waarschijnlijk erg van de kerst kunnen genieten: voor Violet zou het niet hetzelfde zijn zonder haar zus en voor Finch zou het heel moeilijk zijn om zich in een periode van grote vrolijkheid te bevinden terwijl hijzelf zich zo slecht voelt. Ik meen me te herinneren dat kerst in Eleanor en Park een relatief grote happening is en daardoor krijg je een mooi beeld van hoe groot dat contrast eigenlijk kan zijn in de manieren waarop twee mensen kerst vieren.

Hoe zou dat zijn voor dystopische personages: Tris, Katniss en America? Zou kerst überhaupt wel bestáán in hun wereld? Ik denk het niet. Kerst is een creatie van het geloof, en voor een deel van de menselijke fantasie. Als de toekomst echt zo drastisch zou veranderen zoals in de dystopische genres, en dat is niet ondenkbaar – want wie weet wat de toekomst brengt? – lijkt het me vrij logisch dat het geloof uitgeroeid zou worden, want dat zou in strijd zijn met de totalitaire staat. Tenzij die staat natuurlijk christelijk zou zijn: dan lijkt het me waarschijnlijk dat kerst verplicht zou worden, en dan schiet het ook volledig zijn doel en magie voorbij. Die kerstmagie gaat vooral over het feit dat je kerst volledig zelf kunt interpreteren, dat je het op je eigen manier kunt invullen. Oudere mensen die veel alleen zijn, hebben al een geweldige kerst als ze veel kerstkaartjes krijgen. Mensen die het niet breed hebben, zijn al blij als ze met kerst een beetje hulp en steun krijgen. Wat voor gevoel krijg je bij de kerstscenes in de Potterfilms en –boeken? Juist: van vriendschap, warmte, geborgenheid, tevredenheid. Dát is waar het met kerst over moet gaan, zowel in de fictieve als in de echte wereld. Op wat voor manier dan ook. En daarom lees ik ook zo graag rond de kerstperiode: om me er helemaal in onder te dompelen.