Jij zegt het – Connie Palmen

Voor de meeste mensen bestaan wij alleen in een boek, mijn bruid en ik. De afgelopen vijfendertig jaar heb ik met een machteloos afgrijzen moeten aanzien hoe onze echte levens bedolven raakten onder een modderstroom van apocriefe verhalen, valse getuigenissen, roddels, verzinsels, mythen, hoe onze ware, complexe persoonlijkheden werden vervangen door clichématige personages, vernauwd tot simpele imago’s, op maat gesneden voor een sensatiebelust lezerspubliek. En dan was zij de broze heilige, ik de brute verrader. Ik heb gezwegen. Tot nu.

Eerste indruk

Connie Palmen ken ik vooral als publiek figuur. Haar roman De Vriendschap heb ik gelezen en vond ik mooi, maar niet bijzonder. Ik weet dat ze De Wetten heeft geschreven, maar heb die niet gelezen. Ik heb haar debat met Saskia Noort over literatuur gezien bij De Wereld Draait Door en ik weet dat ze een belangrijk literair figuur is. Het besluit om Jij zegt het te gaan lezen, kwam echter voort uit het feit dat ik voor het vak Hedendaagse Literatuur een essay ga schrijven over hoge/lage literatuur en dit boek als voorbeeld van ‘’hoog’’ wilde gebruiken. Bovendien sprak het verhaal me erg aan: een heftig beeld van de romance tussen Sylvia Plath en Ted Hughes, daar verwachtte ik wel wat van. Een beklemmend verhaal vol scherpe scènes en treffende thema’s, en dat kreeg ik. Min of meer.

Waar het over gaat

Eind jaren vijftig ontmoeten Ted Hughes en Sylvia Plath elkaar en al snel vormen ze een episch liefdeskoppel. Allebei hebben ze literaire ambities, maar voor de één verlopen die wat voorspoediger dan voor de ander. Ted is gek op Sylvia en zij op hem, maar het wordt langzaamaan steeds duidelijker dat ze psychische problemen heeft die niet makkelijk te overwinnen zijn en de vraag rijst of hun huwelijk wel bestand is tegen haar grillige stemmingswisselingen en episodes.

Wat ik ervan vond

Jij zegt het is eigenlijk één lange monoloog: Palmen is helemaal in de huid van haar mannelijke verteller gekropen en laat hem op bijna autobiografische wijze verslag doen van zijn leven vanaf het moment dat hij zijn grote liefde Sylvia ontmoette. Het is een bijzondere en behoorlijk gewaagde insteek waarmee ze meteen de aandacht van de lezer opeist. Want het verhaal van Ted moet verteld worden: hij lijdt eronder dat het publieke imago van hem en zijn bruid zo afwijkt van wie ze echt zijn en dat wil hij rechtzetten. Gaandeweg vergeet je steeds meer dat Palmen het heeft geschreven en wordt het steeds meer een echt verhaal, een levende geschiedenis die je opslokt.

Tragisch sprookje

Het is eigenlijk niet in woorden te vatten welke impact Jij zegt het heeft op jou als lezer. Het verhaal spreekt al enorm tot de verbeelding: Sylvia Plath en Ted Hughes zijn bijna twee mythische figuren die, zoals Hughes zo treffend opmerkt, vooral bestaan in het land der literatuur en hun leven is een soort sprookje. Maar langzaamaan ontdek je ook het ware verhaal, de pijn en het leed en de ellende: dan wordt het aangrijpend en tragisch en intens en ontzettend bijzonder om over te lezen.

Poëtisch

Jij zegt het zit vol met taalgebruik dat bruist van de diepgang, de poëzie, de metaforische symboliek. Soms zorgt dat ervoor dat je niet begrijpt wat Hughes nou eigenlijk wil zeggen, maar het levert ook prachtige passages op die je recht in je hart raken, die je meerdere keren leest en waarover je blijft nadenken, passages die ervoor zorgen dat je meteen weer opnieuw wilt beginnen met het boek zodat je de intensiteit ervan opnieuw kunt beleven. Je kruipt steeds dieper in het bewustzijn van Ted en hoewel het soms traag en verwarrend is, laat het verhaal je geen moment los.

Niet ontspannend

Dit boek is helemaal niet dik, maar het is absoluut geen roman waar je doorheen vliegt en die je snel uit hebt. De schrijfstijl is allesbehalve vlot en het verhaal sleurt je mee, jazeker, maar op een manier die je voortdurend laat nadenken, die je voortdurend dwingt je hoofd erbij te houden, die niet ontspannend maar wel heel boeiend en ijzersterk is.

Reflectie

Het hele boek is een soort reflectie op het leven en laat zien hoe buitengewoon intelligent Palmen kan schrijven: de personages en hun psyche zijn duizelingwekkend complex en de thema’s zijn nog veel sterker. Het verhaal laat zien wat een hoop ellende kan doen met hoe een mens in het leven staat, hoe frustraties en verlangens en angsten en onzekerheden je mentaliteit kunnen vormen, hoe grillig en heftig iemands persoonlijkheid kan zijn. Maar het laat ook zien dat het leven soms een loopje met je neemt zodat je niet meer weet waar je nou eigenlijk terecht bent gekomen, en het stelt zaken als persoonlijkheidsstoornissen, schrijversconflicten en de prijs van ware liefde aan de kaak. Het is ongelofelijk hoe helder en toch diffuus Palmen alles beschrijft en op die manier laat zien dat niets ooit echt zeker of duidelijk is.

Conclusie

Jij zegt het is een buitengewoon verhaal over ijzersterke thema’s, met prachtig taalgebruik en waanzinnige personagepsychologie. Het is een boek waar je echt even voor moet gaan zitten, maar wat je niet onberoerd zal laten als je je er eenmaal door laat meesleuren.

Titel: Jij zegt het
Auteur: Connie Palmen
Uitgeverij: Prometheus
Verschenen: september 2015
Aantal bladzijden: 240
Beschikbaar als: hardcover, ebook
Genre: literaire roman
| Goodreads | Bol.com | Auteurssite |