Haar keuze verandert alles.

Haar keuze kan alles vernietigen.

Haar keuze bepaalt alles.

Titel: Inwijding – Opstand – Samensmelting
Auteur: Veronica Roth
Origineel verschenen: 2012-2014, Van Goor
Genre: dystopische young adult

Als het om boeken gaat, loop ik meestal een beetje achter de hype aan. De Twilight- en Hongerspelen-boeken ging ik bijvoorbeeld pas lezen toen de eerste film al in aantocht of zelfs al in de bioscoop was: Met de Divergent-serie was dat net zo: ik las deel één, Inwijding, pas vlak voordat de verfilming ervan in première ging. Meer dan een jaar later, nu het tweede boek bijna de bioscopen in gaat, leek het me wel eens tijd om de rest van de trilogie ook te gaan lezen… voordat het niet meer zou hoeven omdat het internet alles al gespoilerd had. Nu ik de drie boeken achter elkaar door gelezen heb en dus een erg goed beeld heb van het verhaal als geheel, ben ik van twee dingen heel erg zeker. Ten eerste: auteur Veronica Roth heeft met deze boeken een aantal heel bijzondere stappen gezet in de young adult-literatuur en ten tweede: dit zijn ontzettend waardevolle boeken voor jongeren.

Verzuiling

De Divergent-serie is te vergelijken met De Hongerspelen, maar beide boeken zijn voor mijn gevoel compleet anders qua symboliek en literaire waarde. Heldin Katniss laat in de boeken van Suzanne Collins vooral zien dat je je niet hoeft te voegen naar autoritair bevel als je het daar niet mee eens bent, dat je mag vechten voor wie je bent en wat je wilt. Veronica Roth bewandelt in haar trilogie een heel ander, gewaagder pad. We bevinden ons in het Chicago van de toekomst, waar de samenleving is verdeeld in vijf zeer strikte zuilen die elk voor een bepaalde deugd staan – om oorlog te voorkomen. Je wordt geboren en opgevoed in een bepaalde factie, maar op je zestiende kun je ervoor kiezen de rest van je leven in een andere factie door te brengen als die beter bij je persoonlijkheid past. Want: per persoonlijkheid één factie, is het idee. Dat kan Eruditie zijn voor de slimmeriken, Zelfverloochening voor degenen die altijd willen helpen, Vriendschap voor zij die altijd aardig zijn, Oprechtheid voor wie niet kan liegen of Onverschrokkenheid voor als je moed hebt. De vijf belangrijkste deugden.

Beatrice Prior is zo’n meisje dat op haar zestiende moet kiezen, maar haar persoonlijkheidstest biedt geen duidelijkheid over waar ze thuishoort. Ze is geboren en opgevoed in Zelfverloochening, is de dochter van een raadslid. Ze is altijd gefascineerd geweest door de Onverschrokkenen. En dan blijkt dat ze Afwijkend is: ze past bij maar liefst drie facties: Zelfverloochening, Onverschrokkenheid en Eruditie. Denkend dat het weinig zal uitmaken, kiest Beatrice – die zich voortaan Tris gaat noemen – voor Onverschrokkenheid en laat haar familie achter zich. Maar terwijl ze moet vechten om de inwijdingsprocedure door te komen en verliefd wordt op haar trainer Four, blijken er ook veel dingen niet te kloppen in de ogenschijnlijk perfecte samenleving. Want wat is er achter het hek dat de stad omsluit? Waarom is de leider van Eruditie voortdurend bezig Zelfverloochening zwart te maken? Wat is het geheim van alle simulatieserums en waarom – waarom is het eigenlijk zo gevaarlijk om Afwijkend te zijn?

Sterk

Het antwoord op al die vragen is in twee woorden samen te vatten: schone schijn. De perfectie van de samenleving is schijn, de perfectie van de facties is nog veel meer schijn. Zoals Tris en de mensen met wie ze gedurende de boeken vriendschap sluit al snel ontdekken, is niets wat het lijkt en is de wereld waarin ze leven nog net zo hard en wreed als vóór de facties werden gesticht. En Tris is niet de enige die daar iets aan kan doen, maar wel zo ongeveer de enige die bereid is er iets aan te doen. Dat is wat dystopische young adults tegenwoordig zo sterk maakt: de hoofdpersoon wordt niet in een heldenrol gestopt, maar wordt een held, omdat hij of zij er zelf voor kiest dat te zijn en het heft in eigen handen te nemen. Tris is één van de sterkste personages uit de jeugdliteratuur: ze maakt een enorme ontwikkeling door tussen het begin van boek één en het eind van boek drie, ze wordt een compleet nieuw persoon en de keuzes die ze maakt zijn vooral heel erg echt. Zeker, het zijn niet altijd fraaie keuzes – maar het zijn wel voortdurend menselijk keuzes en dat is knap. Confronterend misschien ook, want de keuzes komen voort uit emoties en gebeurtenissen die wij ook in onze levens zouden kunnen tegenkomen. En het mooiste is misschien nog wel dat Tris aan het eind van boek drie echt iemand is. Ze weet wie ze is, ze is iemand geworden door de dingen die altijd al bij haar hoorden en door de dingen die gebeurd zijn, en haar cirkel is rond.

Dat is lang niet bij alle personages te zien, maar Tris is ook niet de enige die een bijzondere ontwikkeling doormaakt: dit vindt bijvoorbeeld ook huiveringwekkend sterk plaats bij Tobias, die misschien nog wel de grootste verandering doormaakt tussen het begin en het eind van de trilogie. Zijn ontwikkeling bewijst namelijk dat het kiezen van een identiteit niet altijd betekent dat je werkelijk weet wie je bent. Vooral in het derde boek is goed te zien dat hij worstelt met zijn wereld, wat voor Tris het sterkste geldt in het tweede boek.

Diepere laag

Behalve de sterke personages is Roths schrijfstijl op nog meer punten sterk. Het taalgebruik is toegankelijk, waardoor de boeken vlot weglezen en alles bovendien goed te volgen is. Er zitten daarnaast een aantal flink treffende metaforen in, waardoor de wat ervarener lezer de diepere laag van symboliek naar boven zal kunnen halen: dat is namelijk waar het om gaat in de hele trilogie. Er wordt een beeld geschetst van een bepaald soort samenleving, en vanaf boek twee begint Roth te vragen: deugt dit wel? Dat is wat het tweede boek vooral sterk maakt: hierin wordt aan de hand van veel achtergrondinformatie en interessante details een tipje van de sluier opgelicht wat betreft de waarheid en hierdoor ga je als lezer ook veel meer nadenken over wat er nu eigenlijk echt aan de hand is. De algemene symboliek van het verhaal, die te maken heeft met een eigen identiteit en losmaking van de samenleving, is vooral aanwezig bij de Afwijkende personages. Het is de tweede bijzondere keuze die Roth heeft gemaakt, na de menselijke ontwikkeling van de hoofdpersonen: de keuze van een symboliek die bijzonder scherp is.

Maar Roth neemt bovenal risico’s met de keuzes die ze maakt. Vanaf het eerste boek wordt duidelijk dat ze wil doen wat nodig is om het verhaal te vertellen en vooral om het verhaal duidelijk over te brengen, ook als dat inhoudt dat ze bepaalde (geliefde) personages moet laten sterven. Nog maar weinig young adult-auteurs hebben haar dat na gedaan. En haar verhaal komt zeker weten over. Toegegeven: het taalgebruik is af en toe een beetje te gewoontjes. De perspectiefwisseling in boek drie komt als een verrassing en zorgt voor een ander soort sfeertje en soms vallen de verhaallijnen wel wat in herhaling. Daar staat echter tegenover dat de trilogie van begin tot eind spannend is en ervoor zorgt dat je steeds wilt blijven lezen. Wanneer de waarheid aan het licht komt is deze huiveringwekkend realistisch en de gevolgen worden ijzersterk inleefbaar beschreven. Humor doorspekt de tragische en zwartgallige plots en alle losse eindjes worden netjes aan elkaar geknoopt. Boek één en twee zijn het beste, boek drie moet het duidelijk waarmaken en is daardoor iets minder goed, maar wel een waardige afsluiter.

De Divergent-trilogie van Veronica Roth is een serie die jongeren niet alleen iets vernieuwends biedt om te lezen, maar ze ook aan het denken kan zetten over hun eigen individualiteit, hun eigen keuzes en de groep waarbij ze horen.

Alle boeken van de Divergent-trilogie, inclusief de novelles, zijn hier te bestellen voor gemiddeld €15 euro.