Ik las mijn eerste Mulisch en ik vond het geweldig

Ik heb het nooit onder stoelen of banken gestoken dat ik de moderne Nederlandse literatuur maar niks vind: het is te elitair, te moeilijk, te pretentieus en te zwaar naar mijn smaak. Toen ik voor mijn studie afgelopen periode Twee vrouwen van Harry Mulisch moest lezen, zette ik me dan ook flink schrap. Ik zou nooit een boek van Mulisch vrijwillig oppakken en ik verwachtte dat ik het helemaal niet leuk zou vinden en me erdoorheen zou moeten worstelen. Maar het tegendeel bleek waar: dat boek vol mythologische intertekstualiteit over een lesbische liefdesrelatie, verschenen en zich afspelend in de jaren zeventig, viel me alles mee. En dat niet alleen: ik vond het ook echt een goed boek. Sterker nog: ik gaf het vier sterren. En dat was best een bijzondere ervaring.Relatie met literatuur

Ik heb de afgelopen jaren aardig wat titels uit de moderne Nederlandse literatuur moeten lezen voor school. En jazeker, daar zaten best wat mooie boeken tussen. Zo vond ik Een schitterend gebrek van Arthur Japin en De engelenmaker van Stefan Brijs prachtig, evenals Hoe duur was de suiker van Cynthia McLeod en Jij zegt het van Connie Palmen. Daarnaast las ik ’t Hart, Borderwijk, Wieringa, Van Dis en Hermans. Ik vind echt niet alle literaire titels waar ik me in heb moeten verdiepen stom, maar de boeken die ik echt met plezier heb gelezen en die me zijn bijgebleven, zijn op één hand te tellen. En het is allemaal zo serieus, zo deprimerend en zo onmogelijk complex dat ik niet snel uit vrije wil een moderne titel zou oppakken.

Fictieanalyse intertekstualiteit

Toen ik afgelopen periode het vak Fictieanalyse Bijbel en Klassieken volgde, was ik daar best enthousiast over, want Bijbelse en mythologische intertekstualiteit: dat klonk interessant. Mijn enthousiasme nam al behoorlijk af toen ik zag dat ik Dit zijn de namen van Tommy Wieringa moest herlezen, en bereikte een dieptepunt toen ik ook zag staan dat ik werd geacht me te wagen aan Twee vrouwen van Harry Mulisch. Maar ja, ik wilde dat vak halen en het liefst ook góed, en dus herlas ik eerst Wieringa – want dat boek moest ik al voor een eerder literatuurvak lezen – en zo héél erg was dat nou ook weer niet. Het verhaal en de personages zijn namelijk best boeiend, en de intertekstualiteit is dat zeker, maar de schrijfstijl is vreselijk saai. Maar goed, het lukte. En toen moest ik beginnen met Twee vrouwen.

Kennismaking met Mulisch

Wat ik van mijn eerste Mulisch verwachtte? Niet veel goeds. Bij die naam denk ik aan De ontdekking van de hemel, aan het zuchten en steunen dat ik in mijn omgeving hoor wanneer hij ter sprake komt, en aan de sobere, seksueel getinte onderwerpen in de literatuur van zijn tijd en zijn stroming. Mijn verwachtingen voor Twee vrouwen waren dan ook erg laag, en ik bereidde me erop voor dat het een zure appel zou zijn waar ik doorheen moest bijten. Maar al na een paar bladzijden bleek dat ik dat helemaal verkeerd had ingeschat en dat ik in plaats van een taai, langdradig, depressief en vulgair verhaal iets heel boeiends kreeg.

Lesbische liefde

Twee vrouwen vertelt het verhaal van de vijfendertigjarige Laura, die na haar stukgelopen huwelijk stapelverliefd wordt op de twintigjarige en vrij excentrieke Sylvia. Ze ontwikkelen een lesbische liefdesrelatie die steeds meer onder druk komt te staan: door het leeftijdsverschil en door wat anderen ervan vinden, maar vooral door Laura’s kinderwens. En terwijl die kinderwens een steeds grotere rol gaat spelen, worden de mythologische motieven steeds duidelijker, zeker wanneer de parallelle verhaallijn over Laura die naar haar overleden moeder gaat, zich ontvouwt.

Wat ik ervan vond

Ik had het zeker niet verwacht, maar ik vond Twee vrouwen al heel snel een oprecht goed boek. Dat kwam ten eerste al door de enorm vlotte schrijfstijl: van veel literaire titels ben ik een zware, langdradige stijl gewend, maar bij Mulisch vloog ik er echt doorheen. Het las zo makkelijk weg en was zo toegankelijk en laagdrempelig en dat vond ik echt heel erg fijn.

Boeiend en bizar

Maar daarnaast vond ik het ook gewoon heel interessant. Op een kwart van het boek updatete ik Goodreads met de woorden ‘’dit is behoorlijk apart maar ook wel heel boeiend’’ en tegen de tijd dat ik op de helft was, kon ik gewoon niet meer stoppen. Ik vond de verhaallijn zo intrigerend en de personages zo fascinerend, en alles rond de relatie tussen Sylvia en Laura was zo goed neergezet. Mulisch slaagde erin om een verhaal te vertellen waar ik gewoon geen genoeg van kreeg en dat constant in mijn hoofd bleef rondspoken. Het is filmisch, het is realistisch en toch ook enorm bizar en absurd, en ik denk dat het de tijd heel mooi weergeeft maar ook de menselijke psyche op een bijzondere manier verkent.

Intertekstualiteit

Wat me echter zo omver blies aan mijn eerste Mulisch, is toch de intertekstualiteit: het hele verhaal is een soort herschreven versie van de mythes, met wendingen en bochten die je, als je de originele verhalen kent zeker niet ziet aankomen. Er zitten scènes in die op een heel subtiele manier intertekstualiteit bevatten en die juist door die subtiliteit zo sterk zijn, er zitten motieven in die je pas na een tijdje nadenken en bestuderen echt opmerkt en er zitten ook Bijbelse relaties in. Er is gewoon overduidelijk zo goed over nagedacht en het is er zo goed in verweven dat je laag na laag kunt afpellen – en dan nog zitten er verrassingen in.

Conclusie

En ik denk dat ik daarmee pas echt tot de kern kom van wat ik zo tof vind aan mijn eerste Mulisch. Niet alleen is het een goed gevoel om eindelijk eens iets van deze grote schrijver te hebben gelezen – en dat ook te kunnen zeggen – maar ik vind het ook heel sterk dat dit aan de ene kant een heel boeiend en goed leesbaar boek is, terwijl er aan de andere kant ook ontzettend veel in zit waar je over na kunt denken, wat je kunt interpreteren zoals je wilt, waardoor je wordt verrast en waardoor je omver wordt geblazen. Nog steeds vind ik het gaaf wat hij heeft gedaan, nog steeds speel ik scènes af in mijn hoofd en nog steeds denk ik na over hoe goed ik het boek vond. Het heeft een duidelijk stempel op me gedrukt en dat is eigenlijk wel heel tof.

Of ik nu meer van Mulisch ga lezen, weet ik niet – want zonder dit fictieanalyse-vak en de mythologische context had ik het vast lang zo goed niet gevonden – maar ik vond het een héle aangename kennismaking met het werk van deze auteur. Ik zal hem in ieder geval niet meer zo snel afschrijven als ‘’niets voor mij’’ – en die ervaring, dat literatuur tóch best gaaf en goed kan zijn en dat het echt niet altijd slecht is om er verplicht mee in aanraking te komen, vind ik heel waardevol. Mijn eerste Mulisch was in elk geval een hele positieve ervaring.

Hebben jullie wel eens een Mulisch gelezen?