Vivian De afgelopen paar maanden waren flink woelig als het om activisme gaat. Begin van het jaar was er de Women’s March en in maart vond de March for Our Lives tegen wapengeweld plaats. Ik wil zelf graag nog eens een keer zo’n demonstratie bijwonen, maar voorlopig vind ik het vooral enorm inspirerend om het te volgen. En elke keer krijg ik een brok in mijn keel bij het zien van de onwijs sterke mensen en hun leuzen, geschreven op spandoeken. Zeker wanneer op die doeken en borden mijn favoriete songteksten of boekgerelateerde uitspraken of quotes voorbij komen. Toen ik op Book Riot een soortgelijk artikel tegenkwam, zette dat me aan het denken: het feit dat passages uit en over boeken vaak voorbij komen bij dit soort manifestaties, bewijst wel hoe krachtig boeken zijn als wapens om de wereld te veranderen.
Inzicht in maatschappijkritiek
Als er íets is wat boeken teweeg brengen, zo blijkt wel hieruit, dan is het dat ze ons doen nadenken over wat er eigenlijk allemaal mis is met de maatschappij en hoe belangrijk het misschien wel is om ons daartegen te gaan verzetten. Dat zie je heel veel bij de dystopische series: De Hongerspelen is één grote aanklacht tegen verknipte maatschappelijke systemen en tegen figuren als Donald Trump. The Handmaid’s Tale laat zien hoe vrouwonvriendelijk de wereld nog steeds is en in The Hate U Give wordt pijnlijk duidelijk hoe oneerlijk mensen met een donkere huidskleur worden behandeld. Boeken brengen onrecht aan het licht, laten de waarheid zien en vertellen ons: dit is wat belangrijk is, dit is waar we over zouden moeten nadenken, dit zijn de vragen die we onszelf zouden moeten stellen, dit is de werkelijkheid, is meer feit dan fictie. Krachtig, niet dan?
Personal empowerment
Maar wat ik ook zo mooi vind, is hoe boekpersonages en hun acties mensen in het hier en nu kunnen inspireren om stappen te zetten, hun mond open te trekken en op te staan. Mensen nemen een voorbeeld aan sterke personages als Katniss Everdeen die in opstand durfde te komen, aan Tris Prior die buiten hokjes durfde te bestaan, aan Hermelien Griffel die net zo stoer als of zelfs stoerder durfde te zijn dan haar mannelijke vrienden, aan Starr die besloot te zeggen wat gezegd moest worden. Elke revolutie begint met een vonk, schreef Suzanne Collins: boeken kunnen die vonk doen ontstaan in iedereen. Boeken en personages kunnen iemand doen inzien dat zij het net zo goed in zich hebben om de wereld te veranderen en actie te ondernemen. Het is niet voor niets dat de three finger-salute uit The Hunger Games gebruikt werd tijdens een Thaise staatsgreep…
Waarschuwing
Maar boeken kunnen ook dienen als een waarschuwing. Deel van de reden dat dystopische series en maatschappijkritische verhalen het zo goed doen, is dat ze maar al te vaak angstaanjagend en huiveringwekkend realistisch zijn. Dat ze ons doen beseffen: wat is het goed dat dit fictie is en dat dit niet écht onze realiteit is. Tegelijkertijd: laten we er in godsnaam voor zorgen dat het nooit zo ver komt in de echte wereld. Boeken kunnen ons een spiegel voorhouden, ons laten zien wat het worstcasescenario is en hoe dichtbij dat misschien al wel is. Een voorbeeld? 1984 van George Orwell.
Taboes doorbreken
Waarom worden sommige boeken verbannen in dictatoriale samenlevingen? Omdat ze taboes doorbreken. Omdat ze mensen aan het denken zetten. Omdat ze onderwerpen bespreekbaar maken die ontzettend belangrijk zijn, maar vooral omdat ze bespreekbaar maken dat we over bepaalde onderwerpen moeten nadenken, en ook echt zélf moeten nadenken. Denk aan Uncle Tom’s Cabin, waardoor mensen begonnen na te denken over afschaffing van de slavernij. Denk aan het dagboek van Anne Frank, waardoor duidelijk werd wat joden moesten doorstaan tijdens de Tweede Wereldoorlog. Denk aan boeken waarin op een vernieuwende manier over seksualiteit en geestelijke gezondheid en genderidentiteit wordt gesproken. Denk aan boeken die langzaam maar zeker, één hoofdstuk, één passage per keer, iemand aan het denken of twijfelen brengen. Denk aan #ownvoices-boeken. Denk aan boeken die duidelijk maken dat er iets moet veranderen in ons denken, ons doen en laten.
De kracht van woorden
Want dat is het vooral: boeken hebben de macht om een gevoelige snaar te raken, om iets met je te doen zonder dat je door hebt wat het precies is. Om je iets te leren of aan het denken te zetten over onderwerpen waar je je voorheen helemaal niet mee bezig hield. Om je tot inzichten te brengen die voorheen nooit bij je waren opgekomen. Om je anders naar de wereld en het leven en jezelf te laten kijken. Om je te doen inzien dat sommige dingen niet kloppen of heel erg fout gaan. Woorden hebben de ongelooflijke kracht om op zichzelf gewoon ontzettend sterk te zijn en de rest van je leven bij je te blijven, bewustzijn te creëren – en al blijft het bij bewustzijn, dan is dat bewustzijn op zich weer een heel nieuw en krachtig iets. Boeken, woorden, verhalen zijn van onschatbare waarde. Boeken kunnen zaadjes planten.
En om dat te illustreren, deze video van zangeres Halsey die tijdens de Women’s March een ontzettend indrukwekkende poëziespeech gaf en daarmee een ontzettend krachtig zaadje plantte. Laten we nooit de kracht van het woord, van boeken, van verhalen en van schrijven onderschatten.
https://www.youtube.com/watch?v=s5xPxjVaYI4
Hebben boeken jouw leven wel eens veranderd?
