Hoe betrouwbaar is een beoordelingssysteem?

Lezen is een ontzettend subjectief proces: een boek dat door een bepaald persoon geweldig wordt gevonden, doet een ander misschien helemaal niets. Een boek dat het grote publiek door het slijk haalt, kan bij een selecte groep lezers juist heel erg in de smaak vallen. Geen twee mensen zullen exact hetzelfde van een boek vinden of de leeservaring op dezelfde manier beleven. Juist daarom vind ik het zo bijzonder dat de meeste lezers, in ieder geval in de wereld der boekbloggers, wel gebruik maken van beoordelingssystemen. Is dat eigenlijk wel een eerlijke manier van beoordelen?

Het begint er eigenlijk al mee dat je op Goodreads geen halve sterren kunt geven, waardoor veel lezers in hun review de actual rating vermelden van bijvoorbeeld 3,5 of 4,5 sterren. Je zou zeggen dat dat eigenlijk helemaal niet hoeft, want hoe belangrijk is dat halve sterretje nou helemaal? Eigenlijk best wel belangrijk. Zeker tussen 4,5 en 5 sterren zit nog een wereld van verschil: 5 betekent dat het boek fenomenaal perfect was, terwijl er bij 4,5 toch nog wel wat aan mankeerde – mankementen die je niet door de vingers wilt zien. Tegelijkertijd is er het verschil tussen 3,5 en 4 sterren: 4 is toch wel behoorlijk goed, terwijl 3,5 aangeeft dat het ook weer niet zó goed was. Die halve ster kan behoorlijk veel uitmaken.

Tegelijkertijd vind ik het eigenlijk altijd heel lastig om te bepalen hoe veel sterren ik een boek geef. Vroeger deed ik het gewoon een beetje op de gok, want het maakte toch niet veel uit, maar nu ik recensies schrijf waar mensen echt iets aan zouden kunnen hebben – zowel uitgevers en schrijvers als lezers – wil ik zo eerlijk mogelijk zijn wat betreft mijn mening. Steeds vaker heb ik echter het gevoel dat ik mijn mening in een keurslijf pers als ik een boek een X-aantal sterren geef. Want: een bepaald aantal sterren staat voor een bepaalde verhouding tussen positieve en negatieve kritiekpunten. En die verhouding is niet altijd even duidelijk uit te werken.

Bij veel boekenblogs zie ik dat ze bijvoorbeeld op een aparte pagina of in de sidebar een soort legenda hebben gemaakt die de lezers kan helpen bij het aflezen van de beoordeling. Zo’n legenda is voor de meeste lezers wel een beetje hetzelfde, ook voor mij. Eén ster betekent dat het boek behoorlijk slecht was, met een paar positieve punten (die je dus wel moet kunnen opsommen), twee sterren betekent dat het niet echt goed was maar ook niet belabberd (en dan moet je die balans een beetje evenwichtig maken), drie sterren betekent dat het boek best goed was maar niet ontzettend geweldig, vier sterren betekent dat het een erg goed boek was maar niet perfect en vijf sterren betekent een fantastisch boek, met minpunten die absoluut te verwaarlozen zijn of helemaal geen minpunten. Hoe dan ook moet je het aantal sterren eigenlijk verdedigen, rechtvaardigen: je moet laten zien dat het klopt, dat er zoveel positieve en ook zoveel negatieve punten waren om deze rating te verdienen.

Eigenlijk is dat stom, toch? Dat je je dus gaat verdedigen voor jouw oprechte, eerlijke en compleet subjectieve mening. Waarom zou je dat doen? Natuurlijk is het voor lezers lekker concreet als je een beoordelingssysteem gebruikt, dat is ook zo. Maar ik heb vaak het idee dat het misleidend is: er rust een soort taboe op boeken die met drie sterren beoordeeld worden. Men zegt dan snel ‘’oh het krijgt maar drie sterren, da’s niet zo best.’’ Terwijl drie sterren helemaal niet slecht is! Echt niet. Drie sterren betekent weliswaar dat het geen fantastisch boek was, maar het was ook zeker geen abominabel boek. Ik geef een boek drie sterren als ik het leuk vond en van het lezen heb genoten, maar als het boek verder niet bijzonder of memorabel was. Zoals ook in dit artikel op BookRiot beschreven wordt: het was een prima boek, een fijn boek. Maar toch heeft een recensie met drie sterren een nare bijsmaak. En dat is dus precies het jammere van zo’n beoordelingssysteem: bij drie sterren is er geen aandacht meer voor de positieve kanten, terwijl er bij vier of meer sterren vaak geen waarde wordt gehecht aan de negatieve kanten, die ook zeker wel aandacht moeten krijgen. Plus: het voelt altijd zo raar als ik in het ene stuk heel kritisch-negatief ben en vervolgens in een andere alinea heel lovend en het boek dan toch twee sterren geef. Dat voelt soms zo tegennatuurlijk, zeker als het gaat om recensie-exemplaren.

Onlangs begon het me op te vallen dat Anneke van Een letter meer graag de boeken die ze beoordeelt nooit een rating geeft. Ze is altijd enorm eerlijk over wat ze positief en negatief vindt aan de boeken die ze leest en dat komt ook supergoed uit de verf, ondanks dat ze geen beoordelingssysteem gebruikt. En sindsdien ben ik erover aan het nadenken om haar voorbeeld te volgen en te stoppen met het geven van sterretjes – of in mijn geval boekjes. Natuurlijk kan ik eerst proberen om te gaan werken met halve sterren en ik ben al aan het puzzelen met het design van de boekjes. Maar het zou wel een zorg minder zijn, gewoon de positieve en negatieve punten zoals ik ze heb beschreven in mijn notitieboekje zonder een gemiddelde te hoeven berekenen.

Nu ben ik heel benieuwd wat jullie mening is over die beoordelingssystemen!