Het Programma – Suzanne Young

Er hangt een steriele lucht in het lokaal: de hardnekkige geur van bleekmiddel vermengd met de witte verf van de pas geschilderde muren. Het zou fijn zijn als de docente het raam openzette voor een beetje frisse lucht. Maar aangezien we hier op de tweede verdieping zijn, zit dat potdicht – gewoon voor het geval iemand de aanleiding krijgt om te springen. Ik zit nog steeds te staren naar het papier op mijn tafel als Kendra Phillips zich omdraait en me door haar paarse contactlenzen opneemt. ‘Ben je nou nóg niet klaar?’

Hoe ik bij dit boek kwam

Oké, een bekentenis: ik koop vaak boeken omdat er een grote hype omheen is, om ze vervolgens een hele tijd in mijn kast te laten staan omdat ik mijn interesse verlies. Het Programma wachtte datzelfde lot: ik kocht het toen er enorm veel buzz omheen was en was erg benieuwd naar het verhaal, want een wereld waarin zelfmoord en depressie worden bestraft met een gedwongen opname? Gedurfd! Maar ja, toen waren er andere, interessantere boeken… en pas nu besloot ik dat het tijd was om toch eens een poging te wagen. En daar heb ik beslist geen spijt van.

Waar het over gaat

De zeventienjarige Sloane leeft met een constante vrees om besmet te worden met de depressie-epidemie en naar het Programma gestuurd te worden. Het Programma is een instelling waar je van je depressie afgeholpen wordt, maar ook van je herinneringen aan je dierbaren – en misschien zelfs aan jezelf. Samen met haar vriendje James en vriend Miller probeert Sloane het hoofd boven water te houden sinds de zelfmoord van haar broer Brady en de opname van hun vriendin Lacey. Maar het is niet makkelijk om je emoties steeds verborgen te moeten houden, en Sloane weet dat het geen kwestie van of is, maar van wanneer het noodlot toeslaat. En dan? Is het echt zo erg om alle ellende te kunnen vergeten… of maken je herinneringen je tot wie je bent?

Wat ik ervan vond

Toen ik aan het boek begon, was ik vooral heel erg benieuwd hoe het verhaal precies in elkaar zou zitten, want ik had nog nooit een soortgelijk iets gelezen. Maar mán, wat vond ik het een goed boek! Het duurde maar een paar bladzijden voor ik helemaal werd meegesleept en niet meer kon stoppen met lezen. Young heeft een heel erg fijne schrijfstijl die me echt helemaal aan het boek bond. Als het op zeker moment halféén ’s nachts is en je overweegt serieus om nog door te lezen omdat het VERDORIE ZO SPANNEND IS, dan doe je wel iets goed als auteur.

Heftig

En een groot deel van die spanning komt voort uit dat het verhaal zo heftig is. Young bespreekt op een hele rauwe en intense manier thema’s als zelfmoord en depressie en schuwt de beschrijvingen hiervan absoluut niet, waardoor het verhaal flink binnenkomt en een beetje doet denken aan Thirteen Reasons Why – maar dan op een heel nieuw niveau. Ik denk dat het ook nu, zo’n twee jaar na de verschijning, nog heel erg actueel is en dat het boek in zekere zin de vinger op de zere plek legt: er wordt met zoveel spanning en taboe over geestelijke gezondheid gesproken, terwijl het tegelijkertijd ook een hele nieuwe tak van de commercie en entertainment en gezondheidszorg heeft doen ontstaan. Ik vind het fascinerend hoe in het boek zo’n toename is in het aantal depressiediagnoses en zelfmoordacties, en dat zet wel echt enorm aan het denken.

Programma

Young bouwt het verhaal op zo’n manier op dat het nooit saai wordt, dat je steeds nieuwe puzzelstukjes krijgt over de achtergrond van Sloane en James en dat elk van de drie delen je weer nieuwe hartkloppingen bezorgt. En het Programma loopt overal als een angstaanjagende rode draad doorheen: het kruipt echt onder je huid. In eerste instantie dacht ik nog ‘’wat mooi dat ze dit doen om zo de geestelijke volksgezondheid te beschermen’’ maar hoe meer je ontdekt, hoe meer Sloane erin verwikkeld raakt, hoe beklemmender en verontrustender het wordt wat ze eigenlijk aan het doen zijn en hoe de patiënten stukje bij beetje kapot worden gemaakt. Niet alleen door de zogeheten therapieën, maar ook door het niet mogen tonen van emoties. En dáár zit de kracht van het verhaal, want de wereld is zo goed uitgewerkt dat de thematiek rond het vergeten van je verleden enorm treffend is.

Besmetting

Maar voor de manier waarop de auteur de personages heeft neergezet, en dan vooral Sloane en Miller, heb ik de meeste bewondering. Door de band die Sloane en James hebben, door hoe ze zich aan elkaar vastklampen en hun leed alleen met elkaar kunnen delen, vóel je hoe heftig het is om mensen te verliezen en niets te kunnen doen, hoe besmettelijk depressie daardoor inderdaad is. Het is eigenlijk zo’n triest verhaal, want vanaf het tweede deel ben je er getuige van hoe Sloane door alles wat er gebeurt zichzelf verliest, verandert in iemand die ze niet is, terwijl jij als lezer nog weet wie ze wél is. Young beschrijft op een huiveringwekkende manier wat het Programma met je doet en welke prijs je daarvoor moet betalen, hoe je erdoor veranderd wordt op zo’n subtiele en slinkse manier dat het gewoon bizar is. Een hele aparte en vooral intense gewaarwording.

Conclusie

Young heeft met Het Programma een heel belangrijk boek geschreven: haar worldbuilding is zo sterk, de plot zo treffend en de personages zo dynamisch dat het onder je huid kruipt en je enorm aan het denken zet. De schrijfstijl is vlot en het verhaal spannend, maar het zijn de thema’s en ontwikkelingen die het ‘m doen en ervoor zorgen dat het boek je niet meer loslaat.

Titel: Het Programma (The Program)
Auteur: Suzanne Young
Serie: The Program #1
Vertaald door: Carolien Metaal
Uitgeverij: Karakter
Aantal bladzijden: 400
Verschenen: februari 2015
Genre: young adult dystopisch
Beschikbaar als: paperback, ebook (Kobo Plus)
ISBN: 9789045210452
| Goodreads | Bol.com | Auteurssite |