Vivian Ik weet nog nagenoeg precies welke boeken ik op school allemaal heb gelezen: Op het vmbo las ik onder andere Het Bittere Kruid van Marga Minco en De Passievrucht van Karel Glastra-van Loon, op de havo verslond ik Een schitterend gebrek van Arthur Japin, De engelenmaker van Stefan Brijs en nog een aantal andere titels. Terwijl klasgenoten steunden en kreunden over het opgegeven aantal pagina’s van Ciske de Rat (Piet Bakker) en boekverslagen standaard te laat inleverden, vond ik het heerlijk om de boeken te lezen en er vervolgens kritische vragen over te beantwoorden. Tenminste… ik vond het heerlijk als ik de boeken ook heerlijk vond. En dat was niet altijd. Want vraag een gemiddelde boekenwurm wat ze van lezen voor de boekenlijst vinden en je zult niet zulke positieve reacties krijgen.
Voordat ik The Book Review begon, had ik een boekenblog voor collega-docenten Nederlands waarin ik boeken recenseerde met het oog op hoe deze gebruikt zouden kunnen worden in de klas en artikelen schreef over literatuuronderwijs. Op een gegeven moment had ik alles daar wel zo’n beetje over gezegd, dus stopte ik ermee. Maar feit blijft dat ik fictieonderwijs ontzettend belangrijk vind. Mijn eigen docente Nederlands heeft meermalen gezegd dat ze na de middelbare school een hele poos niet had gelezen omdat de verplichte boekenlijst en –verslagen het lezen voor haar verpestten. Zij vindt dat fictieonderwijs vooral moet gaan om leerlingen laten inzien hoe leuk lezen is en hoe goed het voor je kan zijn, en daar sluit ik me compleet bij aan.
Ik heb altijd al van lezen gehouden en ik had op school het geluk dat veel verschillende genres me aanspraken en dat ik van vrijwel elk boek – behalve dan op het vmbo, die boeken vond ik echt nogal meh – echt kon genieten. Maar ik weet dat dat bij lang niet iedereen zo is. Ik weet dat op sommige scholen een vaste leeslijst wordt gebruikt, met boeken die de huidige generatie scholieren helemaal niet meer aanspreken. Ik weet dat de vaste formats van de boekverslagen vaak compleet voorbijgaan aan de leeservaring van dat specifieke boek en ik weet dat het klassikaal lezen, oftewel met een deadline, het lezen tot een verplichting maakt. Ik weet dat dat allemaal best wel stom is. Ik zie vaak genoeg in Facebookgroepen dat jongeren die een boekenwurm zijn in hart en nieren vragen om tips voor boeken voor de lijst, en dat is precies het probleem.
Het doel van fictieonderwijs is dat jongeren kennis leren maken met literaire conventies, dat ze die kunnen benoemen en beschrijven. Allemaal top, en natuurlijk is het positief als je kunt uitleggen hoe de thematiek en de motieven in een plot in elkaar zitten en in welke maatschappelijke context het past, maar dat heeft helemaal niets te maken met jouw persoonlijke beleving en interpretatie van het boek.
Natuurlijk zijn er mensen die lezen gewoon niet leuk vinden en voor wie het niets is: prima, daar is helemaal niets mis mee. Maar ik vind dat scholen wel hun best moeten doen om leerlingen op een ongedwongen manier te laten kennismaken met lezen en boeken die bij hen passen. Misschien is dat heel erg naïef, want ik snap ook heus wel dat zo’n leesdossier nou eenmaal belangrijk is voor het schoolexamen en dat je zeker op het havo en vwo soms niet om de verplichte boeken heen kunt. Maar dat neemt niet weg dat we wél ons best kunnen doen om het leuker te maken.
Hoe? Door ons als docenten Nederlands al vanaf de brugklas, wanneer boekverslagen voor het PTA nog niet aan de orde zijn, bezig te houden met fictieonderwijs. Leerlingen moeten op een ongedwongen manier kennis kunnen maken met boeken die passen bij hun interesses en daar met elkaar over kunnen praten. Dan mag het best gaan over personages en thematiek en stijltechnieken, als dat allemaal maar in dienst is van de eigen interpretatie en beleving: ze moeten een personage stom kunnen vinden zonder dat te moeten verantwoorden met literaire conventies. En als er dan al opdrachten aan het lezen worden verbonden, laat dat dan opdrachten zijn die in hemelsnaam passen bij het boek! Geef leerlingen de mogelijkheid om te doen wat ze willen en ze raken veel meer en beter doordrongen van de kracht van boeken en lezen. Laat ze zelf titels aandragen voor de boekenlijst en hun literatuurbesef zal pijlsnel uit de grond omhoog schieten. Laat ze Young Adults lezen, want die kunnen zo ontzettend veel bijdragen aan hun eigen ontwikkeling en aan hun visie op het leven en de maatschappij. Laat ze ook vertaalde werken lezen, want wat maakt het nou eigenlijk uit of een boek oorspronkelijk Nederlands of vertaald is. Laat ze in hun eigen tempo lezen in plaats van met klassikale deadlines, want dwingen is het laatste wat je moet doen. Laat ze de wereld van het lezen zelf ontdekken en niemand zal het meer vervelend vinden. Want zelfs degenen die niet van lezen houden, kun je een boek aanraden waardoor ze het ietsjes minder vervelend gaan vinden.
Wat vind jij van verplicht lezen op school?
Bij mij lukte het ook niet om van het lezen te genieten op het VWO. We moesten echt bepaalde boeken van een lijst lezen en deze moesten perse literair zijn. Helemaal niet in mijn straatje dus. Ik denk dat het veel belangrijker is om leerlingen te stimuleren om te lezen voor de lol, door o.a. aandacht te besteden aan welke boeken er allemaal zijn. Mijn stageschool (en school waar ik nu dus inval), hebben eens in de zoveel tijd een leesweek. Aankomende week weer. Iedereen; leerlingen en staff, moeten dan de eerste 20 minuten van het eerste uur lezen.
Wij moeten lezen van een lijst, waar echt te weinig boeken op staan. Gelukkig stond Een Weeffout in Onze Sterren erop, dus daar kwam ik mooi mee weg. Ook staat Harry Potter en de Relieken van de Dood erop. Daarna zal ik toch echt naar de literaire boeken moeten kijken. Mijn moeder heeft me Mama Tandoori aangeraden, en hoewel het TOTAAL anders is van de boeken die ik het allerliefst lees (YA!!!!) is het toch wel verfrissend om eens iets anders te lezen. Ik heb lezen voor school ook nooit stom gevonden. Ik hou ook van die lessen dat we in de klas lezen. Dat doen we nu bij Engels, en het enige bezwaar dat ik heb is dat het te langzaam gaat 🙂
Er is ook wel wat Nederlandstalige YA! Je zou eens kunnen kijken naar Vallen van Anne Provoost en Gebr. van Ted van Lieshout. Heb ik beide moeten lezen voor de cursus over adolescentieliteratuur van mijn studie en als je gaat rondkijken is er best wat goede YA van eigen bodem te vinden!
Ik vond het op zich wel leuk, maar de boeken die we moesten lezen boeiden mij niet zoveel. We mochten geen naar het Nederlands vertaalde boeken lezen, en ook geen verfilmde boeken. En we kregen af en toe ook boekenpakketten van school, waar wel eens een vertaald boek tussen zat, wat ik heel vreemd vond. Ik snap best dat mensen het niet leuk vinden om ‘verplicht’ te moeten lezen, maar ik heb het altijd wel leuk gevonden!
Ik vond het het heerlijk om boeken te lezen voor Nederlands, Engels en Duits. Hoewel ik behoorlijk veel YA lees, lees ik ook heel graag literatuur, dus voor mij was het geen enkel probleem. Ik genoot oa. van De Engelenmaker, De Ontdekking van de Hemel, De Aanslag, De Tweeling, Das Parfum en Der Vorleser. Ik kan me wel herinneren dat ik een boek las van Renate Dorrestein – een hart van steen – en dat boek vond ik echt verschrikkelijk 😛 maar over het algemeen vond ik lezen voor school net zo leuk als lezen voor mijn plezier!
De Aanslag, Het Parfum en De Voorlezer heb ik ook gelezen, de laatste twee in het Nederlands haha. Erg goeie boeken inderdaad!
In het middelbaar werd bij ons een combinatie toegepast. Wanneer je drie (of waren het er nu vier) boeken van de verplichte lijst had gelezen kreeg je een 6/10. Voor elk extra boek dat je las (en die moesten niet noodzakelijk van die ene lijst komen) kreeg je een extra punt. Vooral het tweede gedeelte vond ik erg interessant. Eigenlijk vind ik het jammer wanneer men te lang doorgaat op een boek. Dat klinkt misschien gek voor een boekenworm, maar Vallen van Anne Provoost hebben we maandenlang behandeld én nadien herinnerde ik me vooral dat en vond ik het boek minder leuk terwijl ik het oorspronkelijk wel erg knap vond.
Als ik het zo lees behoor ik tot de gelukkigen. Per jaar hoefde je maar één boek verplicht te lezen en een boekverslag over te schrijven. De rest werd klassikaal en in een soort samenvatting behandeld. Ideaal! Zo hoefde ik helemaal niet boeken te lezen die me niet liggen, want Literair werk vond en vind ik nog steeds niets aan.
Ik vind het goed als een school of opleiding mensen aanmoedigt om te lezen. Dat ze verplichten om een boek per jaar te lezen, of wel twee. Wat ik minder vind is dat ze de keuze enorm beperken.
Het is al een moetje, waarom maak je het des te vervelender door alleen maar van die zware pillen op de lijst te zetten? Door ze over elk woord na te laten denken over de betekenis? Dat werkt toch alleen maar averechts! Nee, in plaats daarvan is, zoals jij al aangaf het veel beter om ze zelf te laten kiezen. Wie weet gaan ze lezen dan vanzelf leuk vinden en uiteindelijk wel de “zwaardere” werken lezen.
Ook het alleen Nederlandse schrijvers ergert me een beetje. De boeken zijn toch vertaald? Is dat dan geen Nederlands?
Sommige boeken op de middelbare school vond ik helemaal niets, maar ik las ze altijd uit en had eigenlijk altijd mooie cijfers voor mijn opdrachten. Toch las ik ook een aantal boeken die me echt bijgebleven zijn: De donkere kamer van Damokles bijvoorbeeld, of Een schitterend gebrek en De zwarte met het witte hart. Andere boeken vond ik weer verschrikkelijk: Een nagelaten bekentenis uit de vorige eeuw kon me totáál niet boeien.
ik heb nooit begrepen wat het nu is van boeken lezen voor school , daarom heb ik dat ook nooit gedaan