Het leeftijdsloze YA-genre

Met mijn moeder voer ik regelmatig een discussie over de grote hoeveelheid YA-boeken die ik lees. Mijn moeder is een liefhebber van hedendaagse literaire romans en begrijpt dan niet zo goed waarom het mij aan die interesse ontbreekt, zeker omdat ik docent Nederlands in spe ben en omdat ze het idee heeft dat het Young Adult-genre erg naar kinder- en jeugdliteratuur neigt. En dat is iets wat ik bij meer mensen zie: er wordt niet per se neergekeken op het lezen van YA, maar er wordt wel met de wenkbrauwen gefronst wanneer je YA leest terwijl je zelf overduidelijk geen Young Adult meer bent. Eigenlijk net zoals er met de wenkbrauwen wordt gefronst wanneer een kind een volwassenenroman leest, en dat is het interessante van deze controversie. We weten dat YA vooral een leeftijdsaanduiding is, maar waarom is het dan toch zo’n ding dat het door niet-YA’s wordt gelezen?

Ik ben niet de enige

Loop een boekhandel binnen en de kans bestaat dat de YA-boeken op de kinderafdeling staan. Tegenwoordig hebben boekhandels hier wel goeie stappen in gemaakt, omdat de YA-boeken steeds vaker een eigen kast hebben, maar ze staan alsnog vaak verdacht dicht in de buurt van de kinder- en jeugdboeken. Op zich is dat niet gek, als je bedenkt dat adolescentenliteratuur een ander woord is voor het genre en dat de adolescentiefase inderdaad ná de kindertijd en puberteit (jeugd) komt. Maar het genre is niet alleen maar voor jongeren. Overal ter wereld zijn talloze volwassenen die graag deze boeken lezen, misschien nog wel liever dan dat ze thrillers of romans oppakken. Ik ben dus zeker niet de enige die ‘’blijft hangen.’’ Maar is er wel écht sprake van blijven hangen?

Ik bén toch een Young Adult?

Nee, eigenlijk niet. Hoewel de precieze leeftijdsaanduiding vaag is, kunnen we wel stellen dat de adolescentiefase van ongeveer 12 tot 22 jaar loopt. De vróege adolescentie begint zelfs al op je tiende, en in de psychologie wordt gesteld dat je hersenen pas op je vijfentwintigste volledig ontwikkeld zijn. Voeg daaraan toe dat eigenlijk je hele twintiger jaren een periode vormen van ontdekken, volwassen worden, experimenteren, je leven opbouwen en uitzoeken wie je bent en wat je wilt en we kunnen rustig zeggen dat je jezelf nog bést lang een young adult kunt noemen. En als je erover nadenkt, gaat het genre over precies die dingen: je eigen ik leren kennen, je eigen leven krijgen, volwassen worden en ontdekken wat dat inhoudt… het genre past dus perfect bij onze belevingswereld in de adolescentiefase. Daarnaast gaat dat hele proces bij sommigen sneller dan bij anderen, waardoor je je er zo lang mee kunt blijven identificeren als je wilt.

Alle leeftijden

Dat is in ieder geval een inzicht dat ik heel waardevol vind: het Young Adult-genre is er voor iedereen die zichzelf als Young Adult beschouwt en die in die adolescentiefase zit. Maar ook als je al ouder bent, zijn het fijne boeken om te lezen: al ben je in de dertig of veertig, je zult je altijd blijven herinneren hoe het was om in de puberteit te zitten en het leven zoetjesaan uit te vogelen. Dat is wel anders bij de volwassenenromans, die, of zo ervaar ik het in ieder geval, vaak gaan over mensen in wie je je helemaal niet kunt herkennen, die dealen met zware thema’s die bij jongeren ook zeker wel spelen, maar in een compléét andere vorm. Young Adults zijn, ook door de vlotte schrijfstijl, laagdrempelig en voor alle leeftijden toegankelijk.

Leven met een hoofdletter L

Het is veel moeilijker om een klik te voelen met volwassenenliteratuur als je jong bent, omdat het grote volwassen Leven met een hoofdletter L dan over het algemeen nog zo nieuw voor je is dat je je er weinig bij kunt voorstellen en je er ook gewoon niet door geboeid wordt. Natuurlijk, ik lees heus wel eens volwassenenromans: ik ben dol op het werk van Zafón en Stockett, ik hou van feelgood en een mooie historische roman kan ik absoluut op waarde schatten. Maar de moderne romans van Nederlandse bodem? Die geven me vooral een heel zwaar en saai en moeilijk gevoel over hoe zwaar en saai en moeilijk het leven wel niet is. Dat dat niet voor alle romans geldt weet ik, maar het spreekt me gewoon níet aan.

Docentenperspectief

Wat ik echter ook zo interessant vind aan het Young Adult-genre, is dat het vanuit docentenperspectief bezien heel erg waardevol is. Dit zijn de boeken die jongeren op de middelbare school lezen, die dus erg goed passen bij hun belevingswereld, maar ook bij de mijne – en daardoor ontstaat een link tussen mijn en hun referentiekader en vallen er barrières weg. Bovendien kunnen YA-boeken ons ontzettend veel leren over wat er gebeurt in de psyche van jongeren, wat hen bezighoudt, hoe zij het leven zien, hoe opgroeien en ontwikkelen er voor hen uitziet: dat is iets wat ik heel belangrijk vind om mee te nemen als ik voor de klas sta, maar het geeft ook niet-docenten inzicht in wie jongeren zijn en wat zij willen. Jongeren zijn in zoveel opzichten de toekomst, en Young Adults kunnen ons laten zien wat er bij de volwassenen van morgen leeft en hoe hun weg naar volwassenheid eruitziet.

Diversiteit

Daarin huist volgens mij ook de extreme kracht van het genre: volwassen worden en je identiteit ontdekken kan op zoveel manieren en jongeren krijgen met zoveel keuzes en conflicten te maken dat de mogelijkheden eindeloos zijn. Juist die diversiteit is prachtig, omdat het laat zien wat er allemaal bij komt kijken als je je eigen persoon ontwikkelt, welke fouten je daarbij maakt, welke relaties je aangaat en verbreekt, welke facetjes van jezelf je moet leren accepteren en ontrafelen… er zijn zoveel invalshoeken! Het laat zien hoe het is om te worstelen met geestelijke gezondheid, seksualiteit, wat de historische en sociaaleconomische en culturele context doen met het proces, wat het betekent om je kinderlijke onschuld kwijt te raken en de kritische volwassen blik te krijgen, wat angst en dromen en normen en waarden waard zijn en hoe grijs het gebied van je eigen gedachten en gevoelens eigenlijk is.

Het doet niet onder

En dat is toch prachtig? Misschien vergis ik me, maar het Young Adult-genre is misschien wel het meest veelzijdige genre dat er bestaat, en juist door die veelzijdigheid en diversiteit kan er ontzettend veel diepgang in zitten, diepgang die deze boeken ook gewoon tot literatuur maakt. En wat maakt het dan in vredesnaam nog uit dat het voor jongere lezers bedoeld is? Als we heel eerlijk zijn, is het puur de leeftijd van de personages en de laagdrempelige schrijfstijl die dit genre anders maakt dan dat van de literaire romans. Is dat nou écht zo belangrijk? Nee, toch? Maakt het nou echt zo veel uit dat iemand die geen adolescent meer is, nog wel van adolescentenliteratuur houdt vanwege de diepgang en literaire elementen? Nee, toch? We doen immers ook niet moeilijk over boeken die voor volwassenen geschreven zijn, maar wel vanuit een briljant kinderperspectief, dus wat is dan het verschil?

Identificeren

Ik denk dat we ons met z’n allen wat minder druk moeten maken over de leeftijdsaanduiding: of je nou als adolescent Young Adult-boeken leest of als volwassene, of je nou als kind literaire romans leest of als tiener, het is maar net waar je je mee identificeert en wat je belangrijk vindt in een mooi verhaal. Mijn interesse ligt in ieder geval óók bij de boeken die géén YA zijn, en misschien verschuift die interesse in de komende jaren nog wel verder. Maar het YA-genre zit zó barstensvol diepgang en literaire elementen dat ik me er absoluut niet voor schaam dat ik daar warm van word.

New Adult

En bovendien: het Young Adult-genre is heel breed, maar naast YA is er ook nog New Adult, de boeken voor jongeren die al nét iets verder zijn in hun reis in het Land der Volwassenheid maar nog lang niet alles op een rij hebben (en serieus, hebben we dat eigenlijk óóit wel? Echt?). Ook dat is een geweldig goed genre, omdat het nog een extra laag diepgang ontdekt in alles wat er speelt als je jong bent en dat doortrekt naar de Grote Boze Toekomst en het Echte Leven. Ik lees nu al veel NA, omdat dat steeds beter gaat passen bij mijn eigen niveau van volwassenheid, maar ook omdat het eigenlijk een net iets volwassenere vorm van YA is met minder tienerdrama.

Een beetje van alles

En ik zie mezelf er nog best voor aan dat ik over een paar jaar meer New Adult ga lezen en daarna meer romans. En zo is de literaire cyclus van het leven rond. En zo niet, dan blijf ik lekker de rest van mijn leven een beetje een Young Adult, een beetje een New Adult en een beetje een Adult. Prima, toch?

Wat vind jij van niet-Young Adults die YA lezen?