Het Disney-moedercomplex

Iedereen die net als ik is opgegroeid in de Disney Classics-periode zal nog weten dat moeders een lastig onderwerp waren in de films, en nog steeds zijn. Het is nogal groot om te zeggen dat geen van de Disney-prinsessen een moeder heeft, dus laten we zeggen dat er altijd wel iets aan de hand is met die moeders. Doornroosje en haar moeder zien elkaar honderd jaar lang niet, de moeders van Ariël en Belle zijn dood, Rapunzel wordt opgevoed door een nepmoeder, Merida kan het niet bepaald goed vinden met haar moeder, Jasmines moeder is dood, Assepoester en Sneeuwwitje hebben alleen een stiefmoeder en zo kan ik nog wel even doorgaan. En wat dacht je van Tarzan: zijn moeder is, voor zover hij weet, een aap. Nogal een interessant patroon… ik heb er zo mijn theorieën over. 

De meest voor de hand liggende verklaring zou zijn dat Walt Disney zelf zijn moeder op jonge leeftijd verloor, maar dat is niet helemaal waar. Ze overleed pas toen Walt Sneeuwwitje al had gemaakt, in 1938, toen Walt al achter in de dertig was. Dit heeft er misschien wel voor gezorgd dat de vrouwen in zijn latere producties ook moederloos opgroeiden, maar het was dus geen hoofdreden. Wat dat dan wel was? Eigenlijk heel simpel: het feit dat de Disneyfilms gebaseerd zijn op sprookjes, en in die sprookjes is de moeder vaak inderdaad dood of wordt simpelweg niet genoemd. En hoewel Disney behoorlijk wat romantiseerwerk heeft gedaan met die verhalen, is dat aspect altijd intact gebleven.

Als je op deze Wikipedia-pagina kijkt (leuk om door te lezen) lijkt het alsof die moederrol expres is gedramatiseerd. Ergens voegt het ook wel wat toe: als de Disney-prinsessen een moeder zouden hebben gehad, was er waarschijnlijk geen verhaal geweest om te vertellen. Belles moeder zou waarschijnlijk nooit hebben toegestaan dat ze naar het kasteel ging, Ariëls moeder zou op een veel begripvollere manier zijn omgegaan met Ariëls fascinatie voor mensen. Als Sneeuwwitje een echte moeder zou hebben gehad, had haar verhaal helemaal niet bestaan en was ze gewoon meteen gelukkig getrouwd met de prins. Misschien is het een soort ode aan het feminisme, aan de zelfstandigheid en eigen kracht van vrouwen, dat ze ook prima op hun pootjes terecht kunnen komen zonder moeder. Maar het lijkt me niet dat Walt Disney daarover nadacht toen hij zijn klassiekers maakte, aangezien vrouwen toen echt nog niet werden beschouwd als zelfstandig.

En dan heb je nog de vele moeders die zijn vermoord of om het leven gekomen: Quasimodo’s moeder, Bambi’s moeder, Anna en Elsa’s moeder, Ariëls moeder, Mowgli’s moeder, Tarzans moeder… zo kun je nog even doorgaan. Het lijkt wel echt alsof er een soort boodschap in zit. Misschien heeft het iets te maken met de volwassenheid waar je doorheen moet als je je moeder verliest, dat je dan op de een of andere manier toch je kindertijd kwijtraakt – wat je goed ziet bij Anna en Elsa en Quasimodo. Misschien is het toch die individualiteit en zelfstandigheid geweest waar Disney de focus op heeft willen leggen, of probeerde hij met zijn verhalen te laten zien dat hij het zonder zijn moeder ook heus wel redde. Wat je niet altijd ziet, maar vaak wel een beetje kunt raden is dat de moederlozen toch vaak iets van hun moeder met zich meedragen: een uiterlijke gelijkenis of karaktertrekje, waarmee Disney misschien ook wil zeggen dat moeders onvervangbaar en onmisbaar zijn voor de persoon die je bent of wordt, zelfs als ze er niet zijn.

Wat denken jullie?