Getting real | Een pleidooi voor meer niet-witte personages

Onlangs kwam ik een Book Riot-artikel tegen over subtiel racisme in het Young Adult-genre. Of, beter gezegd, subtiel racistische dingen die witte YA-auteurs doen. Ik was meteen heel nieuwsgierig, want je zou zeggen dat racisme niet iets is waar je mee wegkomt als auteur. En dat klopt: het is misschien ook niet zozeer racisme, maar eerder een soort… buitensluiting. Ga maar na: er zijn maar relatief weinig gekleurde personages in YA-boeken. Dat is misschien niet iets wat bewust gebeurt, maar het gebeurt wel. En dat terwijl het juist zo belangrijk is om meer niet-witte jongens en meiden op te voeren in dit genre, omwille van inclusie en representatie.

Uitzondering op de regel

Jazeker, er zijn tegenwoordig wel boeken waarin niet-witte personages centraal staan. Kijk bijvoorbeeld naar The Hate U Give van Angie Thomas en De zon is ook een ster van Nicola Yoon, allebei geschreven door een niet-witte auteur. Dat geldt ook voor de Lara Jean-boeken van Jenny Han (Aziatisch) en voor sommige fantasyboeken waarin personages van niet-westerse culturen centraal staan. In het Nederlandse YA-aanbod hebben we bovendien Op de rand van het niets van Corinne Duyvis (waarin de hoofdpersoon Surinaams is) en Schaduw van de tijd van Jen Minkman (over de oorspronkelijke Amerikanen oftewel de Navajo-indianen). Maar dat lijken allemaal uitzonderingen op de regel te zijn, want hoewel het in de contemporary YA vaak nog wel een vrij diverse cast zit, zijn veel boeken, ook in het New Adult-veld, vaak toch wel pijnlijk wit.

Perspectief

Voor een deel is dat ergens ook wel logisch: als je als auteur zelf wit bent, zul je misschien minder snel een gekleurd personage creëren omdat je toch minder goed vanuit dat perspectief kunt schrijven. Want ja: hoe graag we ook willen dat huidskleur geen verschil maakt, voor veel mensen met een niet-witte huidskleur is dat toch anders en zij komen regelmatig discriminatie of andere vormen van ongelijkheid tegen. Er is meestal wel een subtiel verschil te zien in boeken die door een author of color zijn geschreven omdat zij een ander wereldbeeld weergeven, in zekere zin andere onderwerpen aansnijden en simpelweg een andere outlook hebben dan witte auteurs. Ik denk dat het voor een groot deel natuurlijk is: als je wit bent schrijf je over witte mensen en als je niet wit bent, schrijf je over niet-witte mensen.

Authenticiteit

Je hoeft niet zo ver te zoeken om dat te zien. In de boeken over Lara Jean schrijft Han bijvoorbeeld ook over de Koreaanse identiteit en cultuur, en ik meen me te herinneren dat in Op de rand van het niets van Duyvis discriminatie en op huidskleur gebaseerde vooroordelen ook een rol spelen. Hoe zeer je je als witte auteur ook verdiept in deze thema’s, de authenticiteit is soms lastig te bereiken. Maar is dat een reden om je dan maar niet te wagen aan het schrijven over niet-witte personages? Nee. Het is in mijn ogen des te meer reden om te proberen een waarheidsgetrouw portret van een gekleurd personage neer te zetten.

Hokjes

Want, uitzonderingen daargelaten, verhalen waarin niet-witte personages een rol spelen, zijn vaak van zichzelf ook behoorlijk stereotiep. Aan de ene kant heb je de verhalen waarin huidskleur, cultuur, afkomst en alles daaromheen het hoofdverhaal vormen en waarin soms zelfs activisme voorbij komt, zoals in het werk van Yoon en Thomas. Aan de andere kant zijn er de verhalen waarin de niet-witte personages in een soort hokje worden gestopt: het straatcultuur-hokje, of het achterbuurt-hokje, het onopvallende beste vriend-hokje of het gewoon onopvallend-hokje. In dat laatste geval valt het lettelrijk niet op dat het personage een andere huidskleur heeft, omdat het nauwelijks wordt genoemd. En dan is er zelfs nog het slachtofferrol-hokje, waarin het personage het voortdurend heeft over discriminatie en oneerlijke behandeling enzovoorts. Hokjes, hokjes, hokjes. Ook niet echt positief, toch?

Representatie

Ik vind van niet. Want geen van die hokjes heeft uiteindelijk ook maar iets te maken met wat zo belangrijk is bij het schrijven over niet-witte personages: representatie. Representatie betekent dat íedereen zich in een verhaal moet kunnen herkennen, en dat vinden we belangrijk. Dat is ook de reden dat we schrijven over personages met een beperking, personages die homoseksueel of transgender zijn, personages met geestelijke gezondheidsproblemen of overgewicht. En het is net zo belangrijk voor mensen met een niet-witte huidskleur: ook zij hebben het recht om zichzelf en hun eigen verhaal in een personage en een plot terug te zien. We klagen vaak genoeg dat de cast van een film of serie erg wit is, maar waarom zouden we dat niet net zo’n punt vinden bij boeken? Ja, huidskleuren vallen in tekst minder op. Maar toch.

Eerlijk en realistisch

Ik denk dat het ontzettend belangrijk is om te streven naar meer niet-witte personages in boeken, zeker wat betreft YA: jongeren met een andere huidskleur lezen ook graag, en zij willen ook hun eigen gezicht kunnen zien als het personage in de spiegel kijkt. En nee, het hoeven dan echt geen activisten te zijn, of straatjongeren, of jongens en meiden die enorm gediscrimineerd worden. Liever niet, zelfs, want daar gaat het lang niet altijd om. Maar deze jongeren maken net zo goed allerlei struggles door, zijn net zo goed op zoek naar acceptatie en naar hun eigen identiteit, en jazeker: het is alleen maar tof als hun cultuur en afkomst en thema’s als discriminatie, gemengde relaties en integratie een rol spelen. Als de personages maar gewoon tot hun recht kunnen komen op een eerlijke, realistische manier. Eigenlijk gewoon zoals voor alle personages moet gelden. Zou dat echt zo moeilijk zijn?

Wat vind jij: zijn er te weinig niet-witte YA-personages?