Vivian 
Ik weet het, de afbeelding is een beetje (belachelijk) groot, maar het was de enige die geen angstaanjagend-achtig beeld geeft van deze man. Hij was best knap, vinden jullie niet? Mooie ogen en jukbeenderen… dat was vast iets typisch voor de achttiende eeuw. In ieder geval, dit is Kant. Immanuel Kant, welteverstaan. Eén van de filosofen die wij behandelen bij filosofie en wier standpunten we dus moeten meenemen als we straks ons essay schrijven. Nu heb ik voor mezelf een strategie ontworpen bij het leren van de standpunten van die denkers, namelijk mijn eigen samenvattingen doorlezen en ook de afleveringen van het HUMAN-programma Durf te Denken kijken. Heel leuk is dat, en het belicht vaak een kant van de filosofen die wat minder bekend, maar even interessant is. Ik heb van mezelf gemerkt dat ik na Aristoteles met zijn deugdethiek en Hume met zijn casualiteit het meeste heb met Kant (en het verlangen naar macht van Nietzsche heeft me ook aan het denken gezet) qua ideologie. Kant is namelijk degene die pleit voor volledige autonomie van de mens, en daar voel ik wel wat voor.
Kant leefde in de tijd van de Verlichting (achttiende eeuw) en dat verraadt al veel over zijn manier van denken: dit was namelijk sowieso de periode waarin men wilde loskomen van geloof: de focus moest komen te liggen op feiten, verstand, logica. Kortom: de rede. Bekende verlichte filosofen waren bijvoorbeeld Rousseau en Locke, maar ook Spinoza en Descartes. Kant was meer van de late verlichting, maar zijn ideeën passen er nog steeds heel goed bij. Het boek dat hij in 1784 publiceerde, Sapere Aude, zegt dat al: de titel betekent durf te denken!
Het belangrijkste idee van Kant is, zoals ik net al zei, dat van de autonome mens. De menselijke autonomie, oftewel ons vermogen om zelf te denken. Kant zegt dat we ons niet moeten – mogen – laten leiden door de persoonlijkheid en de opvattingen van andere mensen, maar voor onszelf moeten beslissen. We mogen niet toestaan dat welke mens dan ook invloed op ons uitoefent, we moeten geheel autonoom zijn: compleet zelfstandig denkend. Het bijzondere hiervan is dat wetenschappers hebben bewezen dat ons gedrag en onze persoonlijkheid beïnvloed worden door omgevingsfactoren én door genen, maar dat wijst Kant af – nogal gedurfd. Hij zegt dat onze autonomie alles te maken heeft met het geweten: door dat geweten worden we belet onze verantwoordelijkheden af te schuiven op anderen en denken we dus dat we vrij zijn. Die vrijheid houdt in dat we bij onszelf kunnen nagaan of wat we doen en wie we zijn wel moreel juist is. Vrijheid staat dus gelijk aan verantwoordelijkheid: niet doen waar je zin in hebt, maar doen wat verantwoord is, het juiste doen. Het uitgangspunt is als volgt: handel volgens het principe waarvan je wilt dat het een universele wet wordt.
Om een (heel) lang verhaal kort te maken, Kant wil dus dat we voor onszelf denken in termen van verantwoordelijkheid en niets afschuiven op onze omgeving. Ik moet zeggen dat ik me hier best goed in kan vinden: het is een uitstekend excuus om te stoppen met onze eigen fouten in andermans schoenen schuiven. Stel dat je weet dat je op zaterdag een belangrijke familieaangelegenheid hebt en toch word je op vrijdagavond dronken, waardoor je niet te genieten bent of zelfs helemaal niet gaat. Dan is het natuurlijk heel erg makkelijk om te zeggen ”het is de schuld van de alcohol” (blame it on the alcohol, lalala) maar volgens Kant is dat grote onzin. Iedereen die goed bij zijn hoofd is, kan er met zijn volle verstand voor kiezen om nee te zeggen tegen drank. Hetzelfde geldt voor mensen die altijd te laat komen omdat hun ouders ook altijd te laat kwamen en dat ze dus met de paplepel is ingegoten: dikke onzin, je kunt zelf je tijd managen en zelf erover nadenken, aldus Kant.
We moeten dus niet bang zijn om voor onszelf op te komen en echt een individu te zijn in plaats van mee te lopen met de massa. We mogen niet egoïstisch zijn, maar moeten bij alles wat we doen en denken juist in de gaten houden welke invloed dat heeft of zou kunnen hebben op de mensen en de wereld om ons heen. Voor een opdracht van Zakelijk Schrijven laatst schreef ik hier toevalligerwijs ook een betoog over: dat we bewuster zouden moeten nadenken over onze keuzes en de gevolgen ervan, voor onszelf maar ook voor onze omgeving. Het is eigenlijk vooral een kwestie van wat gij niet wilt dat u geschiedt doet u een ander ook niet: behandel anderen zoals je zelf behandeld wil worden, handel volgens je uitgangsprincipe alsof het een wet is. Maar vooral: neem je verantwoordelijkheid, wees deugdzaam, wees goed, wees een persoon en accepteer alle aspecten van je persoonlijkheid. Volgens Kant is het ook zo dat degene die dat niet doet, die geen verantwoordelijkheid neemt en dus niet vrij is, eigenlijk bezig is met depersonalisering: zichzelf niet als volwaardig mens erkennen. En dat is de grootste fout die je als mens kunt maken: de kans om een mens te zijn, laten liggen.
Volgende week weer een Friday Favourites vandaag, en mocht het jullie opvallen: het thema van het artikel bovenaan in hoofdletters is een uitprobeersel, gezien op een aantal andere blogs. Weet nog niet of het erin blijft, maar… we zullen zien!