Starten met schrijven: een schrijfplan maken

Talloze mensen in Nederland en op deze wereld hebben de droom, de ambitie, het doel, het plan om een boek te schrijven. Een boek schrijven, het zijn van die magische woorden die zo ontzettend interessant klinken, maar ook zo ontzettend gemakkelijk. O, een boek, dat schrijf je even tijdens die sabbatical van je werk en BAM je kunt ‘’bestsellerauteur’’ aan je CV toevoegen. Helaas is het toch niet zo eenvoudig: schrijven is hard werken. Een boek schrijf je niet zomaar even tussen de bedrijven door, daar moet je echt wel wat pijn en moeite in stoppen. Maar… schrijven is ook ontzettend leuk! Het kan je heel veel brengen en sowieso is het altijd wel goed voor je om van je af te schrijven, je fantasie op het papier te zetten en een hele eigen wereld te creëren. Dat beginnen is alleen zo lastig. Ook dat kun je echter prima leren: als je eenmaal een serieus idee hebt dat niet na vijf seconden weer weg gefladderd is en waar je serieus mee aan de slag wilt, is de eerste stap al gezet. Stap twee? Nee, niet meteen schrijven. Eerst voorbereiden.

Huh, waarom niet meteen schrijven?

Tja, dat kán wel natuurlijk. Er zijn schrijvers die dat fijn vinden, die het beste werken als ze geen plan of regels voor zichzelf hebben gemaakt. En dat is prima, als dat voor jou werkt. Maar ik zou, zeker als je net begint, wel echt aanraden om toch echt de tijd te nemen voor dat schrijfplan. Een schrijfplan is namelijk een back-up voor jezelf waarin je al je ideeën en plannen voor je verhaal noteert zodat je iets hebt om op terug te vallen als je het niet meer weet. Daarnaast is het een fantastische manier om te brainstormen en het verhaal helemaal in je systeem te krijgen!

Het schrijfplan als boekverslag

Beetje een negatieve benaming misschien – we krijgen nu allemaal flashbacks aan de eindeloze vragenlijstjes die ons op school het bloed onder de nagels vandaan haalden – maar zo is het wel. Het schrijfplan is een soort boekverslag dat alle informatie over jouw verhaal bevat, en je maakt het puur voor jezelf. Maar het verschil met een boekverslag is dat het schrijfplan aan tal van veranderingen onderhevig is: je mag schrappen en schuiven zoveel je wilt! Het zijn namelijk jouw ideeën, dus jij moet je er lekker bij voelen. En het lijkt best ingewikkeld om zo’n plan te maken, maar dat valt ook allemaal wel mee: alles wat er maar in je opkomt kan erin, maar je kunt je ook aan een vast lijstje houden.

Wat je in je schrijfplan kunt zetten…

• De voorlopige titel van je verhaal, ook wel een werktitel Of een lijstje mogelijke titels, nog beter!
• Een flaptekstje: probeer voor jezelf een stukje tekst te schrijven (50-100 woorden bijvoorbeeld) over de inhoud van je verhaal.
• Jouw drijfveer: waarom schrijf je dit verhaal, wat wil je ermee bereiken, wat betekent het voor jou, wat wil je de lezers meegeven? Bedenk ook voor wie je het verhaal schrijft: wat voor publiek heb je op het oog? Jonge mensen, volwassenen, kinderen? Dat kan ook later nog, maar het is goed om er al over na te denken.
• Het genre van het verhaal: probeer ook uit te leggen waarom het verhaal onder dat genre valt en kijk naar eventuele
• De conflicten die een belangrijke rol spelen: elk verhaal is gebaseerd op conflicten die voor spanning zorgen. Waar worstelen de personages mee? Welke fysieke obstakels komen zij tegen en welke innerlijke struggles moeten ze het hoofd bieden, en welke moeilijkheden in onderlinge relaties zijn belangrijk?
• De setting van het verhaal: waar speelt het zich af? Hoe zien huizen, kamers, scholen, tuinen, kortom alle locaties eruit? In welke stad, welk dorp, welk land gebeurt alles? Verzamel ook feiten of foto’s van deze locaties. Of als je een eigen wereld bedenkt: hoe ziet die wereld eruit? Welke plekken zijn daar, hoe wordt er geleefd?
• De tijd en chronologie: als je een historische roman schrijft is het natuurlijk belangrijk iets van de tijd te weten, maar ook als het zich gewoon nu afspeelt moet je daar aandacht aan besteden. Welke dingen gebeuren er in de actualiteit? Hoeveel tijd bestrijkt het verhaal, wanneer begint en eindigt het en wat zijn belangrijke dagen, weken, momenten? En niet te vergeten: welke grammaticale tijd gebruik je?
• Het vertelperspectief: een hele belangrijke! Welk personage vertelt het verhaal en in welke vorm? Gebruik je een wisselend perspectief? Dagboekvorm? Derde persoon? Brieven? Zorg dat je dit goed weet en dat de verteller ook echt een eigen stem heeft: zeker bij een wisselend perspectief is dat belangrijk.
• De manier waarop het verhaal is ingedeeld kan ook goed zijn om vast te leggen: ga je werken met hoofdstukken, en ga je die dan nummeren of titelen? En hoeveel hoofdstukken wil je dan het liefst hebben, hoe lang moeten ze zijn en hoeveel bladzijden moet het verhaal in totaal hebben? Denk eraan dat dit slechts een richtlijn is, je moet het niet forceren.
• Eventueel is het handig om een deadline in je schrijfplan op te nemen: dat kan een deadline zijn die je jezelf oplegt, een streefdatum die nog versoepeld kan worden, of een échte deadline als je het verhaal ergens voor schrijft.

Er zijn schrijvers die ook scènes en plotlijnen in het schrijfplan opnemen en dat kan ook prima, maar daar besteed ik in een ander stuk aandacht aan omdat het voor mij heel erg los van elkaar staat. Het schrijfplan is heel belangrijk om een beeld te krijgen van wat je gaat schrijven en hoe je dat gaat doen, maar de plot gaat echt over de inhoud en daar moet je op een heel andere manier aandacht aan besteden. Ook personages uitwerken is een vak apart, ook dat moet zo gebeuren dat je ze echt leert kennen, dus ook daar ga ik nog een apart stukje over schrijven!

Maak jij ook altijd een schrijfplan en wat staat er dan in?