De positieve kanten van verplicht lezen

Momenteel volg ik op school een vak dat Fictieanalyse Bijbel en Klassieken heet. Oftewel: een vak waarbij je in moderne literatuur moet speuren naar verwijzingen naar Bijbelse en mythologische verhalen. De kans is klein dat ik dit ooit in mijn carrière als docent Nederlands ga gebruiken, maar je weet maar nooit – en het is best interessant. Voor dit vak moet ik twee moderne romans lezen, namelijk Dit zijn de namen van Tommy Wieringa en Twee vrouwen van Harry Mulisch. Twee romans die de rij sluiten van alle boeken die ik tijdens de lerarenopleiding heb moeten lezen als ik tentamens wilde halen en mooie verslagen wilde afleveren. En dat heeft me best een beetje aan het denken gezet over of verplicht lezen áltijd een slechte zaak is… zitten er soms niet ook gewoon positieve kanten aan, zoals Book Riot-redacteur Rachel Wagner ook uitlegt?

Verplicht lezen en verplícht lezen

Allereerst: ik denk dat er twee soorten leesverplichting zijn. Ten eerste het verplichte lezen an sich, waarbij je op de middelbare school boeken moet lezen voor je literatuurdossier. Over het algemeen heb je daar nog wel wat vrijheid in: je kunt zelf kiezen welke literaire titels je een kans wilt geven en vaak heb je dan een groot scala aan auteurs en genres tot je beschikking, soms zelfs niveaus. En dan is er het verplichte lezen waarbij je bepaalde, specifieke boeken moet lezen. Boeken die iedereen in de klas leest om deze vervolgens te kunnen bespreken, boeken die je volgens je docent moet lezen om een bepaalde techniek of ander literair element te begrijpen. Ik denk dat het verschil best groot is, en dat het verplichte lezen minder erg is dan het verplicht lezen van bepaalde boeken.

Leesplezier verpesten

Verplicht lezen mét vrije keuze hoeft echt niet altijd zo erg te zijn. Het kan een mooie kennismaking zijn met het lezen zelf, het kan je helpen om je horizon te verbreden en toch bij je eigen smaak te blijven en over het algemeen is het minder erg als je toch wel van lezen houdt. Het verplicht lezen van bepaalde boeken daarentegen… dat kan hels zijn. We hebben nu eenmaal allemaal onze smaak, en dat is ook niet meer dan normaal. Als je dan een boek moet lezen waarvan je weet dat het je smaak niet is, een boek dat je gewoon totaal niet aanspreekt en waar je je echt vol tegenzin doorheen worstelt omdat je het zelf nooit, maar dan ook nooit uitgekozen zou hebben… dat is echt niet leuk en kan je leesplezier enorm verpesten. Soms zelfs voor lange tijd.

Gevaarlijk

Zeker, dat geldt ook voor het verplichte lezen an sich: lezen moet natuurlijk leuk zijn, en wij boekbloggers weten als geen ander dat het lezen van recensie-exemplaren of het lezen om te recenseren – ook een vorm van verplicht lezen – ons enorm tegen kan gaan staan. Hoe ingewikkelder je het voor jezelf maakt, hoe meer je het voor jezelf tot een verplichting maakt, hoe groter de kans op een leesdip. Gelukkig zouden wij boekenwurmen geen boekenwurmen zijn als we niet genoeg van lezen hielden om daar vroeg of laat weer uit te komen, maar alsnog… leuk is anders. En ook het lezen van verplichte boeken kan het je zo tegen de borst gaan stuiten dat het totaal niet tof meer is. En dat maakt het verplicht lezen van bepaalde boeken in mijn ogen ronduit gevaarlijk.

Positief

Erg enthousiast ben ik dus niet over dat verplichte lezen: het moet leuk en fijn zijn en je moet zelf je boeken kunnen kiezen om te zorgen dat het leuk en fijn is. Maar… mede door mijn eigen ervaringen met verplicht lezen – beide soorten – en door het artikel van Book Riot ben ik toch een ietsiepietsie van gedachten veranderd. Eigenlijk zijn er best wat dingen positief aan verplicht lezen.

Je smaak leren kennen

Het klinkt misschien wat gek, maar juist door verplicht lezen kun je je eigen smaak beter leren kennen. Door verplichte boeken een kans te geven ontdek je wat je echt niet leuk vindt en waar dat door komt: het heeft mij bijvoorbeeld geleerd wat me zo tegenstaat aan het gros van de moderne Nederlandse literatuur. Zo kom je er steeds beter achter welke boeken bij jou passen en dat helpt je om beter te focussen op welke boeken je zelf uitkiest en welke je laat liggen.

Openstaan voor verrassingen

Hoe stom een boek in eerste instantie misschien ook lijkt en hoe zeer het ook niets voor jou lijkt, elk boek heeft het in zich om je te verrassen. Bij verplicht lezen kun je niet anders dan eraan toegeven dat je dit boek nu eenmaal zult gaan lezen, en dat helpt je om je open te stellen voor bijzondere, soms aangename verrassingen die je misschien wel helpen om toch anders over een bepaald genre of een boek te gaan denken.

Positiviteit zoeken

Ik zoek graag naar de dingen die ik positief vind wanneer een boek niets voor mij is, en verplicht lezen helpt je die vaardigheid enorm te verbeteren. Zo lees ik op dit moment Dit zijn de namen en echt, het verhaal vind ik vaag en saai, maar tóch zitten er interessante dingen in die me aan het denken zetten over wat de auteur precies wilde. Verplicht lezen kan ervoor zorgen dat je je best wilt doen om toch maar het beste te maken van de leeservaring en op zoek te gaan naar wat je misschien wél kunt waarderen.

Horizon verbreden

En over waarderen gesproken… verplicht lezen doe je niet voor niets. Vaak leidt het tot een interessante discussie of bespreking in de klas, en het is ook nooit voor niets dat een docent wil dat je een bepaald boek leest. Misschien leer je door het boek wel de ingewikkelde hersenspinsels en verhaalstructuur te waarderen, misschien laat het je kennismaken met een interessant literair foefje waar je meer van wilt ontdekken of gaat er een heel nieuwe wereld voor je open wanneer je een genre ontdekt dat je eigenlijk heel tof vindt, maar waar je voorheen nog niets over wist. En wie weet, misschien ontdek je wel een absolute parel, een nieuw lievelingsboek – ik vond sommige van de boeken die ik verplicht moest lezen echt goed.

Avontuurlijk

Eigenlijk zou je best kunnen zeggen dat verplicht lezen een beetje avontuurlijkheid in het leven van ons boekenwurmen brengt. Je moet ervoor open (willen) staan en dat dan ook écht doen, en tja: soms werkt het niet en is het gewoon stom dat je dat boek moest lezen. Maar het kan ook goed uitpakken, soms zelfs verrassend goed, en dat alleen al is genoeg reden om wat vaker positief te zijn als het om verplicht lezen gaat.

Wat vind jij: zitten er positieve kanten aan verplicht lezen?