De jongen op de berg – John Boyne

Hoewel de vader van Pierrot Fischer niet was omgekomen in de Grote Oorlog, heeft zijn moeder altijd volgehouden dat die oorlog wel zijn dood werd. Pierrot was niet de enige zevenjarige in Parijs die maar één ouder had. De jongen die voor hem zat in de les had zijn moeder niet meer gezien sinds ze er vier jaar geleden vandoor was gegaan met een verkoper van encyclopedieën, terwijl de pestkop van de klas, die Pierrot “Le Petit” noemde omdat hij zo klein was, een kamertje had boven de tabakszaak van zijn grootouders aan de Avenue de la Motte-Picquet. Daar bracht hij het grootste deel van zijn tijd door met waterballonnen uit het raam gooien naar voorbijgangers op straat en dan deed hij net alsof hij er niets mee te maken had. En in een appartement op de begane grond in zijn eigen huizenblok aan de nabijgelegen Avenue Charles- Floquet woonde Pierrots beste vriend Anshel Bronstein alleen met zijn moeder, madame Bronstein.

Eerste indruk

De jongen in de gestreepte pyjama, de oorlogsroman waarmee John Boyne beroemd is geworden, heb ik gelezen voor mijn boekenlijst Engels toen ik op het vmbo zat en ik vond het eeen onwijs mooi en bijzonder boek. Daarna heb ik nog een paar andere boeken van Boyne gelezen – ook een aantal nog niet – maar ik wist meteen dat ik De jongen op de berg moest en zou lezen toen deze werd aangekondigd als het semi-vervolg op de hartverscheurende roman over de jongen die naar Auschwitz verhuisde. Ik heb eigenlijk niet eens heel erg gelet op waar het boek over ging en had ook geen echte verwachtingen, alleen maar dat het ongetwijfeld een heel mooi boek was. En dat was het!

Waar het over gaat

Pierrot is zeven wanneer zijn vertrouwde leventje in Parijs instort: zijn vader, die altijd al worstelde met oorlogstrauma’s, gaat bij hen weg en overlijdt niet lang daarna. Wanneer ook zijn moeder doodgaat, moet Pierrot weg bij zijn beste vriendje Anshel om in een weeshuis te gaan wonen. Maar ook dat duurt niet lang: Pierrots tante Beatrix neemt hem mee naar Oostenrijk. Zij werkt daar als huishoudster in de Berghof, het huis dat regelmatig door Adolf Hitler en de zijnen wordt bewoond. Pierrot moet zijn Franse afkomst vergeten en de Führer vooral niet lastig vallen. Maar niemand had kunnen verwachten dat Pierrot – vanaf dat moment Pieter – juist een hele hechte band krijgt met Hitler en daardoor meer verandert dan zijn tante of wie dan ook ooit had kunnen voorzien.

Wat ik ervan vond

Ik begon aan dit boek met best wel hoge verwachtingen van de schrijfstijl, het verhaal en vooral de emoties die het bij me zou losmaken. Het gebeurt allesbehalve vaak dat alle drie die dingen vanaf bladzijde één meteen goed zitten, maar bij De jongen op de berg is dat absoluut het geval. Het is vanaf het allereerste begin zo onwijs goed uitgewerkt dat je er helemaal door wordt meegesleept, alsof je echt letterlijk in een trein zit die je meevoert in een wereld van sprookjes en kinderlijke perceptie. De schrijfstijl is zo ontzettend fijn: toegankelijk en kinderlijk maar ook enorm gelaagd, wat ervoor zorgde dat ik er enorm snel doorheen ging en het nauwelijks weg kon leggen.

Sprookje van Grimm

Het boek leest als een bijzonder, aangrijpend maar ook gruwelijk sprookje van de gebroeders Grimm. Je leeft heel erg mee met Pierrot, door wiens ogen het hele verhaal verteld wordt: het verhaal wordt dan ook gekruid door zijn kinderlijke perceptie en hoewel deze niet altijd lijkt te kloppen als je het in een pedagogische context plaatst, is het wel heel erg levendig. Het is alsof je echt samen met Pierrot opgroeit en langzaam volwassen wordt: de personages uit zijn kindertijd zijn een soort denkbeeldige vriendjes van wie je onmiddellijk gaat houden en die elk zo hun eigen verhaal hebben. Maar net als Pierrot ontdek je ook steeds meer over de mensen die echt belangrijk zijn in het verhaal: Pierrot zelf is een personage dat een duizelingwekkende ontwikkeling doormaakt die heel erg rauw en zwaar is – en dat begint al in de tweede helft van het verhaal, wanneer hij zichzelf echt als Pieter gaat beschouwen – maar ook het personage van Hitler is waanzinnig goed uitgewerkt en heel bijzonder om over te lezen: het wordt goed duidelijk wat het voor man is, maar ook wat het voor méns is.  Een fantastische gewaarwording.

Tijdbeeld

Het verhaal is heel veelzijdig en geeft een indrukwekkend beeld van de periode: niet alleen wordt het je duidelijk hoe het leven in het interbellum eruit zag, maar ook wat de link was tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Je krijgt inzicht in het op gang komen van de holocaust en de Duitse bezetting: door de ogen van een heel normale jongen komt aan het licht hoe dat allemaal ging, wat zich afspeelde in de privévertrekken en de hersenkronkels van Hitler en wat dat betekende. Het verhaal is op sommige punten voorspelbaar, maar er zitten wel weer hele interessante twists aan waardoor je echt door wilt blijven lezen. Op geen enkel moment wordt het saai, wat misschien ook komt door de tijdsprongen die er af en toe in gegooid worden op precies de juiste momenten.

Indoctrinatie

Wat De jongen op de berg echter vooral zo ijzersterk maakt, naast de huiveringwekkend echte personages en hun ontwikkelingen, is iets wat ook terug te vinden was in De jongen in de gestreepte pyjama: rauwe, onverzettelijke eerlijkheid. Mijn mond is tijdens het lezen meerdere malen open gevallen, mijn hart kromp meer dan eens ineen om wat er allemaal gebeurde en op sommige momenten kon ik mijn tranen echt niet bedwingen. Ik wil niet te veel spoilers geven, maar ik kan wel zeggen dat ik heel veel respect heb voor Boyne dat hij dit heeft kunnen schrijven. Je leeft enorm mee met Pierrot, maar je bent ook getuige van de manier waarop hij in een heel andere jongen verandert onder de aandacht en de indoctrinatie van Hitler. Dat is bijna pijnlijk om te lezen, maar juist daardoor is het zo sterk. Daarnaast wordt er subtiel, maar heel treffend aandacht besteed aan andere thema’s: hoe een onschuldig Frans jongetje gedwongen werd om zoveel mogelijk Duits te worden, wat de mensen die het niet eens waren met Hitler zich verzetten en wat er in het algemeen gedacht en gedaan werd door mensen in de nabijheid van Hitler. Je kunt niet anders dan daardoor weggeblazen worden.

Afronding

Op het einde komt alles heel mooi bij elkaar: hoewel het niet per se een gelukkig einde is, is het wel een mooi en eerlijk einde waar je als lezer vrede mee kunt hebben, en dat is zeker welkom na zo’n enerverend verhaal.

Conclusie

De jongen op de berg belicht een compleet andere kant van de Tweede Wereldoorlog, uniek en heftig maar o zo mooi. De kinderlijke perceptie moet je ding zijn en het is ook wel een verhaal waar je in moet geloven, maar als je je voor dat alles openstelt is het een fantastische leeservaring.

Titel: De jongen op de berg (The Boy on the Top of the Mountain)
Auteur: John Boyne
Uitgeverij: Boekerij
Vertaler: Bart Meelker
Verschenen: november 2015
Aantal bladzijden: 256
Genre: oorlogsroman
Beschikbaar als: hardcover, ebook
| Goodreads | Bol.com | Auteurssite |