Een tijdje geleden schreef ik een vlammend betoog over de feminisering van het YA-genre. Eén van de conclusies die ik toen trok was allesbehalve nieuw: er zijn te weinig lezende jongens en daardoor is er ook maar weinig representatie van mannelijke hoofdpersonen. Dat vind ik, als fervent lezer, aanhanger van leesbevordering én docent Nederlands in de dop, een heel interessante kwestie. Want hoe komt het nou eigenlijk dat jongens minder lezen dan meisjes? Zijn de oorzaken echt zo voor de hand liggend als het lijkt of is er eigenlijk meer aan de hand?
Impopulair
Een écht leuke jongen leest niet, kopt het artikel van de Volkskrant over dit onderwerp een paar jaar geleden. Nou, dat begint al goed. Ik word dan toch echt enthousiaster van zinnen als ‘’Echte mannen lezen wél!’’ of ‘’Wees een man, lees een boek!’’ Maar goed, catchphrases zijn nog even niet zo belangrijk in dit verhaal. De harde waarheid is dat lezen behoorlijk impopulair is bij jongens. Ze vinden het saai, nerderig en doen het vaak af als een vrouwenhobby. De jongens die in mijn stageklassen van lezen hielden, waren op één hand te tellen – en als je nagaat dat lezen toch al niet heel geliefd is bij de moderne jeugd, was ik al blij met elke hand die omhoog ging bij de vraag ‘’wie houdt er van lezen?’’ Ik verwachtte namelijk niets. En al helemaal geen jongenshanden.
Stereotypes
Dat is ook interessant: we verwachten niet snel dat jongens van lezen houden. Kijk, dat de tieners van nu liever Netflixen, op social media zitten en uitgaan dan dat ze een boek pakken is logisch. Maar ik denk dat we wat jongens betreft nog best een beetje vasthouden aan het stereotype van de standaardjongen wiens voornaamste hobby’s rondhangen, gamen, muziek luisteren en sporten zijn. Want echt: de (stage-)ervaring leert me dat echt niet elke jongen zo in elkaar zit. Net zoals echt niet elk meisje alleen maar bezig is met shoppen, tutten en zwijmelen. Dat zijn decennia oude stereotypes die we wat mij betreft in de prullenbak moeten smijten – het liefst gisteren.
Mannen lezen wel… maar minder
Maar toch is het interessant dat we niet verwachten dat een jongen een lezer is. Onbewust koppelen we de leeshobby en boekenliefde toch meer aan meisjes, en ik denk dat dat simpelweg komt doordat lezende jongens zo sterk in de minderheid zijn. We gaan immers af op wat we zien, en soms staren we onszelf daarop blind. Maar misschien ook weer niet helemaal, want de cijfers kloppen wel: mannen pakken volgens het Volkskrantartikel toch echt minder vaak een boek en al helemaal niet vaak een roman. Ze houden meer van literatuur en sciencefiction/fantasy-boeken: ik denk dan meteen aan de drie jongens die in mijn stageklas dol waren op de Grijze Jager-boeken.
No boys-club
Mannen en jongens lezen dus wel. Maar echt graag? Daar lijkt het niet op. En hoe komt dat nou toch? We scoren schrikbarend hoog als het gaat om leesaversie onder kinderen, maar jongens staan hierbij aan de top. Komt het doordat meisjes meer neurologische aanleg hebben voor lezen en het daardoor sneller kunnen en leuk vinden, waardoor jongens de motivatie verliezen en zich verslagen en gefrustreerd voelen? Misschien, maar dat klinkt wel als een erg makkelijk antwoord. Aannemelijker is dat lezen bekend is komen te staan als een vrouwenhobby, maar daar komt de vicieuze cirkel om de hoek kijken: doordat de leeswereld zich veel richt op vrouwen, blijft dat imago intact en wordt het een soort no boys-club. Niet erg bevorderlijk voor de jongen die het lezen misschien wel wil ontdekken.
Feminisering
Daar komt waarschijnlijk toch het echte probleem om de hoek kijken. Jongens worden vaker voorgelezen door mama en zien mama ook vaker zelf een boek lezen dan papa. En naast de boekenwereld is ook het onderwijs sterk gefeminiseerd: de docent Nederlands die zo bevlogen over boeken praat, is vaker een vrouw dan een man. En misschien begint het op de basisschool al dat meisjes vaker en liever lezen dan jongens: de spannende avonturen- en fantasy-boeken verzuipen dan een beetje tussen de verhalen over verliefdheid en vriendschap. En tja… als de jongen niks te lezen kan vinden, gaat het ook niet goed. Want hoewel het top is dat stoere en sterke meisjes steeds vaker een hoofdrol toebedeeld wordt, moeten ook jongens de kans krijgen om zich te herkennen in en een voorbeeld te nemen aan de stoere en sterke mannelijke hoofdpersoon.
Wrong!
Ja, ik denk dat we daar het probleem te pakken hebben: het grote geheel van de boekenwereld is te sterk op vrouwen gericht. Dat kleine stukje waar mannelijke waarden van belang zijn – de literatuur – spreekt jonge mannelijke lezers vaak niet eens aan. Het zijn niet de jongens die hebben bedacht dat lezen een vrouwenhobby is, het is de boekenwereld die naar de cijfers heeft gekeken, heeft geconcludeerd dat vrouwen net iets vaker en langer lezen – wat inderdaad met neurologie of gewoon met toevalligheid te maken zou kunnen hebben – en vervolgens heeft besloten de boekenwereld dan maar lekker te feminiseren. WRONG.
Seksuele gelijkheid in de boekenwereld
Dus uitgevers, breng eens wat meer jeugd- en YA-boeken op de markt met toffe jongens in de hoofdrol die toffe avonturen beleven met toffe bondgenoten. Ouders, lees jongens eens wat vaker voor. Vaders, laat je zoon eens wat vaker zien dat lezen leuk is. Auteurs, schrijf eens wat vaker met jongens voor ogen als doelgroep. Scholen, laat jongens eens wat meer kennismaken met hoe tof lezen kan zijn en help ze eens wat actiever om de juiste boeken te vinden. En laat meisjes ook eens wat jongensboeken lezen. Zeker, lezen kan je in het bloed zitten. Maar er hoeft maar één enkel boek voor nodig te zijn om die boekenliefde te ontketenen – of je nou een jongen of een meisje bent. Laten we jongens niet langer uitsluiten van die geweldige boekenwereld, maar ze bij de hand nemen en erin rondleiden. Laten we de boekenwereld een oord van seksuele gelijkheid maken. Klinkt dat nou niet mooi?
Waarom denk jij dat jongens minder lezen dan meisjes?
Uit mijn hart gegrepen. Lezen kan ook voor jongens / mannen heel vervullend zijn. Tijdens het uitgeven van mijn boek zag ik overal alleen vrouwen: redacteurs, stagiaires, meelezers, boekenclubs. Alleen ‘aan de top’ was een uitgever vaak een man (die ik uiteraard niet te spreken kreeg). Bizar?! Misschien dat nieuwe manieren van een boek consumeren (bv Immer) ook kunnen helpen jongens meer hiervoor te interesseren.
Uit mijn hart gegrepen. Lezen kan ook voor jongens / mannen heel vervullend zijn. Tijdens het uitgeven van mijn boek zag ik overal alleen vrouwen: redacteurs, stagiaires, meelezers, boekenclubs. Alleen ‘aan de top’ was een uitgever vaak een man (die ik uiteraard niet te spreken kreeg). Bizar?! Misschien dat nieuwe manieren van een boek consumeren (bv Immer) ook kunnen helpen jongens meer hiervoor te interesseren.