De essentie van een goede recensie

Recensies zijn er in alle soorten en maten, van de klantbeoordelingen op Bol.com tot de spijkerharde analyses in de Volkskrant. Daartussenin schommelen de recensies op boekenblogs en in magazines, en de stijlen lopen nogal uiteen. Wat maakt een recensie nu eigenlijk écht goed en kun je dat eigenlijk wel zeggen?

Het doel van de recensie

Met een recensie kun je eigenlijk twee doelen hebben: ofwel wil je je eigen mening en gedachten uiten over dat wat je recenseert, ofwel wil je de mening van anderen beïnvloeden – en dat laatste is meestal waar het om draait. Want hoe dol ik ook ben op schrijven en hoe fijn ik het ook vind om een eind weg te kunnen typen over een boek dat ik net gelezen heb, ik vind het ook leuk als mensen door mijn recensie een boek gaan kopen of juist besluiten dat niet te doen. We willen namelijk, stiekem of niet zo stiekem, allemaal wel een beetje macht over anderen hebben en door in de rol van criticus te kruipen kunnen we dat doen.

Maar met welk doel je je recensie ook schrijft, één ding is toch wel heel belangrijk: dat doel voor ogen houden. Per recensie zou je moeten nadenken over wat je wilt bereiken: wil je mensen ervan overtuigen dat ze het boek niet moeten lezen, dan zul je met bewijs moeten komen dat het een slecht boek is. Toch gaan praten over welke dingen er eigenlijk wel goed zijn, zal niet helpen. Mijn recensiedoel is eigenlijk altijd lezers helpen zich een beeld en eventueel een mening te vormen over een boek, en daarom is het belangrijk dat ik eerlijk ben en dat ik dus vanuit verschillende invalshoeken naar het boek kijk. Oftewel: ik belicht zowel de goede als de minder goede punten.

Persoonlijk of zakelijk?

Een recensie is hoe dan ook persoonlijk, want iedereen heeft weer andere voorkeuren als het gaat om boeken en vaak interpreteren we de dingen ook op verschillende manieren. Wat jij vindt, vindt een andere recensent misschien wel helemaal niet en laat staan dat de lezer het met je eens moet zijn. Maar je kunt er wel voor kiezen dat persoonlijke in meer of mindere mate te laten doorklinken in je recensie, eigenlijk een beetje afhankelijk van wat je voor uitstraling wilt hebben.

Ik kies het liefste voor een combinatie: ik besteed aandacht aan of en hoe een boek mij persoonlijk heeft geraakt en daarnaast ook aan de echt zakelijke kanten van een boek, dus de feitelijke kwaliteit. Recensies met een vleugje persoonlijkheid erin zijn het prettigste om te lezen, want als lezer wil je graag weten hoe de leeservaring van andere lezers was. In een krant gaat het vaak puur om de feiten en daardoor krijg je niet echt inzicht in wat voor boek het nu precies is.

Verhaal en spoilers

Als er iets is dat uit den boze is bij een recensie, dan is het wel spoileren. Oftewel: informatie geven over antwoorden op vragen of hoe iets in elkaar zit, dingen die pas op zeker moment in het verhaal worden gegeven. Maar tegelijkertijd wil je als recensent de lezer wel een beeld geven van hoe het verhaal in elkaar zit, dus waar trek je de grens?

Wat je zou kunnen doen, is voor jezelf de regel als het niet op de achterflap staat, is het een spoiler hanteren: zo geef je nooit teveel info. Een nadeel hiervan is wel dat je soms weer te weinig info geeft. Vaak moet je per boek een beetje kijken wat je wel en niet kunt verklappen en sowieso word je er gaandeweg beter in om je mening te geven over bepaalde delen van het verhaal zonder details te verklappen.

Waar beoordeel je op?

Dit is een lastige: de kern van een goede recensie zit ‘m in de manier waarop het boek wordt beoordeeld. Zoals hierboven al besproken: dit mag niet te persoonlijk, maar ook niet te zakelijk zijn. Te persoonlijk wil zeggen dat je als recensent geen aandacht besteedt aan hoe het boek schrijftechnisch gesproken in elkaar zit en wat andere lezers ervan zouden kunnen vinden.  Te zakelijk houdt in dat je juist teveel bezig bent met de technische zaken en geen ruimte laat voor persoonlijke interpretaties.

Waar je een boek op beoordeelt en hoe je dat precies doet, is helemaal aan jou. Vaak zijn schrijfstijl, personages, thematiek, plot en setting veelgebruikte onderwerpen, maar je kunt het ook over een geheel andere boeg gooien en kijken naar de spanningsboog, de consistentie van het taalgebruik, de geloofwaardigheid enzovoorts. Sowieso is het een goed idee om aandacht voor de manier waarop het je persoonlijk raakte af te wisselen met feitelijke ontdekkingen die je hebt gedaan. Maar ga hier ook weer niet té diep op in: als je weinig weet over dingen als symbolen en de directe rede, ga je hoofd er dan ook niet over breken. Let vooral op de dingen die jij belangrijk vindt en probeer rekening te houden met wat je lezers belangrijk zouden kunnen vinden.

Uiteindelijk bestaat er geen vaste succesformule voor een recensie: iedereen leest op een andere manier en ook elke recensent beoordeelt en schrijft op een andere manier. De een is juist heel persoonlijk, de ander kijkt graag naar de literaire kwaliteiten of missers. Het belangrijkste in het plaatje is om je eigen gevoel te volgen, eerlijk te zijn en een recensie te schrijven die past bij (de kwaliteit van) het boek. Laat je niet beïnvloeden door iets anders dan je eigen mening en schrijf de recensie die je had willen lezen voordat je het boek besloot te gaan lezen!

Overige tips

• Houd je gedachten over het boek bij op papier of in een bestandje zodat je alles bij elkaar hebt wanneer je de recensie gaat schrijven. Hoef je minder lang na te denken!
• Maak je geen zorgen over de lengte van je recensie: gebruik simpelweg niet meer of minder woorden dan je nodig hebt.
• Vat je recensie samen in een conclusie zodat mensen die weinig tijd hebben toch snel kunnen zien wat je ervan vond zonder de hele tekst te lezen.
• Vind je het lastig om te bepalen waarop je een boek wilt beoordelen? Maak dan een lijst van vragen die je steeds kunt gebruiken. Een zoekopdracht met leesclubvragen op Google kan je verder helpen, en bij sommige boeken is het zelfs apart te vinden!
• Kijk bij andere recensenten de kunst af. Plagiaat is natuurlijk niet netjes, maar je mag best kijken hoe zij het aanpakken en daar inspiratie uit halen!

Hoe ga jij te werk bij het schrijven van een recensie?