Oorsprong en emancipatie van YA

Pas sinds de laatste jaren is het Young Adult-genre populair in de hedendaagse literatuur. Pas sinds grote namen als Stephenie Meyer en Suzanne Collins de boekwinkels veroverden, zijn grote én kleine uitgevers bezig met het daadwerkelijk aan- en verkopen van boeken voor jongvolwassenen: pas sinds het duidelijk is dat jongeren tussen de 15 en 25 jaar een aparte doelgroep zijn, wordt daar ook daadwerkelijk tijd en geld in geïnvesteerd. Toch zou je kunnen zeggen dat het genre nog niet helemaal geëmancipeerd is. Hoe oud is het Young Adult-genre nou eigenlijk écht en welke taboes rusten er vandaag de dag nog op?

Laura Ingalls Wilder: Little House on the Prairie

Kennen jullie de jaren ’70-televisieserie Little House on the Prairie, over een gezin dat in negentiende-eeuws Amerika een leven probeert op te bouwen in een pioniersstadje? Deze serie is gebaseerd op de autobiografische boeken van Laura Ingalls Wilder, de tweede dochter van dit gezin. Zij schreef op latere leeftijd over haar eigen jeugd en het wel en wee van haar familie, maar ook en vooral over haar eigen proces van opgroeien en volwassen worden: haar coming of age dus. Ook de volwassenwording van haar broers en zussen en leeftijdsgenoten speelde een rol, dus je zou prima kunnen zeggen dat ze hiermee een eerste beeld heeft geschetst van het coming of age-proces in de literatuur. Sterker nog, haar boeken zouden prima onder YA kunnen vallen.

Dickens, Austen, Brontë

Als we een stukje verder teruggaan in de tijd en kijken naar de boeken van Jane Austen (Pride & Prejudice, Sense & Sensibility), de gezusters Brontë (Jane Eyre, Wuthering Heights) en Charles Dickens (Oliver Twist, David Copperfield) dan zie je daar ook iets opmerkelijks. De hoofdpersonen in deze boeken zijn vaak jonge mensen die niet langer beschouwd worden als kind, maar als volwassene in wording. De dames in de boeken van Jane Austen hebben te maken met de zoektocht naar huwelijkskandidaten en een goed leven, maar ze zijn vrijwel allemaal wel zo romantisch dat ze graag goede én prettige keuzes willen maken en daar het een en ander over kunnen leren. De gezusters Brontë schrijven vooral over ingewikkelde levens in combinatie met ingewikkelde conflicten met de omgeving, zoals wat andere mensen van jou en je doen en laten vinden. En Dickens is misschien wel het mooiste voorbeeld van allemaal: hij schrijft over jonge kinderen die noodgedwongen de grote boze wereld in stappen en zichzelf daardoor behoorlijk goed leren kennen, voornamelijk wat normen en waarden betreft. Klinkt mij ook aardig in de oren als een coming of age-proces!

Virginia Andrews, J.D. Salinger

Sprong vooruit en we zijn aanbeland bij de jaren ’70. De boeken van Virginia Andrews, bijvoorbeeld de Bloemen op zolder-serie maar ook haar latere romans zoals de Vlucht uit het weeshuis-serie en de Ruby-boeken, zijn klassieke voorbeelden van hoe jonge mensen opgroeien, zichzelf ontdekken en voor zichzelf leren opkomen ongeacht de narigheid die ze naar hun hoofd geslingerd krijgen. Ik las deze boeken ook graag en vond het altijd erg mooi om te zien hoe de meisjes tegen het eind iets deden waardoor ze echt een statement maakten. Eerder was er ook al The Catcher in the Rye van J.D. Salinger, ook een perfect voorbeeld van hoe een jongen langzaam maar zeker volwassen wordt door zijn eigen reflecties op alles wat er gebeurt.

J.K. Rowling, Ann. M. Martin

Oké, de eerste paar Potterboeken zou ik toch echt tot de jeugdliteratuur rekenen in plaats van de Young Adults. Maar ik vind wel dat Rowling met de complete Pottersaga een pracht van een YA-serie heeft gecreëerd want de boekenreeks als geheel geeft een ontzettend krachtig coming of age-proces weer dat op veel jongeren een hoop indruk heeft gemaakt. Je kunt misschien wel zeggen dat Rowling het YA-genre toch min of meer heeft geïntroduceerd omdat ze heeft laten zien hoe goed dit soort thema’s het doen. Ann. M. Martin is een andere auteur die rond de jaren 80-90 een boekenreeks heeft geschreven die destijds niet, maar nu wel wordt beschouwd als young adult: De Babysittersclub. Ik weet nog dat ik het superleuk vond om deze boeken te lezen omdat ik ongeveer even oud was als die meiden – zo rond de twaalf à dertien. In deze boeken staat heel erg de brug tussen kindertijd en adolescentie centraal en dat is enorm knap gedaan.

En nu dan?

Ik vind het lastig om aan te wijzen op welk punt het Young Adult-genre min of meer is geëxplodeerd. Sowieso lees ik deze boeken pas sinds een aantal jaar echt actief, terwijl het genre vóór die tijd waarschijnlijk ook al populair was. Naast Rowling hebben waarschijnlijk ook Stephenie Meyer en Suzanne Collins ervoor gezorgd dat het erg populair werd, en daarna hebben auteurs als John Green en Maureen Johnson de weg vrijgemaakt voor de hedendaagse YA-sensaties: Kiera Cass, Ransom Riggs, Tahereh Mafi, Rainbow Rowell, Veronica Roth en noem maar op.

Bijzonder vind ik dat de oudere boeken die we nu als YA zouden kunnen beschouwen, toentertijd gewoon geschreven werden voor volwassenen omdat de adolescentieleeftijd sowieso niet echt bestond: je was op een gegeven moment gewoon volwassen, niks proces van keuzes maken en identiteitsbesef en conflicten. En nu wordt er specifiek voor young audlts geschreven, omdat daar een markt in is ontdekt maar ook omdat de huidige adolescenten echt een publiek blijken te vormen, een publiek dat veel heeft aan dit soort boeken. Het biedt herkenning en bevestiging, het geeft ons de mogelijkheid om te lezen over wat we zelf meemaken en daar steun uit te putten: het zijn boeken waar we echt iets aan hebben. En dat wordt veel meer gezien, want er is steeds meer aandacht voor Young Adult als een écht genre. Steeds vaker staan de boeken niet meer op de kinderafdeling, steeds vaker worden er events en festivals georganiseerd, steeds vaker is er ook bij de grote media aandacht voor boeken binnen dit genre en steeds meer auteurs van Nederlandse bodem houden zich ermee bezig. Ik zeg: fantastisch. Maar het is grappig dat, ook al werd het toen niet zo gezien, er ook in vroeger tijden al wel aandacht was voor dat coming of age-proces en dat het genre dus in principe niet nieuw is, maar wel nu pas echt wordt erkend.

Wat vind jij hiervan?