Vivian Het is een wereld die enorm van elkaar gescheiden lijkt te zijn: het lezerspubliek met de boekenbloggers enerzijds en de professionele recensenten annex literaire critici anderzijds. Toen ik begon met boekbloggen, wilde ik graag mijn kennis over literatuur uit mijn opleiding tot docent Nederlands gebruiken bij mijn recensies, om mijn blog en content zo iets extra’s mee te geven. Dat uitgangspunt gebruik ik nog steeds wel, maar de laatste tijd is het toch wat minder belangrijk geworden: ik ben namelijk geen literair criticus: ik ben blogger. Maar hoe vaker ik voor mijn studie op zoek moest naar literaire recensies, of hoe vaker ik er toevallig op stuit als er een nieuwe bestseller of Nederlandse literaire roman verschenen is… hoe meer het me gaat opvallen hoe verschillend recensies van boekbloggers en critici zijn. Sterker nog: boekenblogrecensies lijken vaak een stuk milder. Maar is dat ook echt zo?
Strenge critici
Je komt ze waarschijnlijk wel eens tegen: recensies in de Volkskrant of de Telegraaf of een andere willekeurige krant. Of het nou de nieuwe roman van Tommy Wieringa of de nieuwe thriller van Dan Brown is, zodra een boek het goed doet in de publieke opinie of veel aandacht krijgt in de media, wordt het besprongen door recensenten. En poeh… of je daar nou zo blij mee moet zijn? Het zweet breekt me af en toe uit als ik zo’n recensie lees, want mán, wat zijn die recensenten streng. Het komt eigenlijk altijd over alsof ze de lat zo hoog hebben liggen dat je er bijna niet bij kunt komen, en ook bij films en concerten zie je vaker een schamele twee sterren dan een echt positieve beoordeling. Maar waarom? Is het cynisme? Pessimisme? Zijn het zuurpruimen? Nee. Ik denk dat het iets anders is.
Ze weten waar ze het over hebben
Ik denk dat we goed moeten bedenken dat deze mensen echt hebben gestudeerd om criticus te worden. Ze hebben Nederlandse Taal en Cultuur gestudeerd, of misschien Literatuurwetenschap. Ze hebben colleges gevolgd over literaire kritiek en papers geschreven over de definitie van hoge literatuur. Ze hebben een schatkist vol begrippen in hun hoofd zitten, en geloof me: er valt vanuit de letterkunde ontzettend veel te vertellen over personages, plot, structuur, thema’s, stijl en nog veel meer. Ze weten waar ze het over hebben. Ze weten wat literatuur is. Ze weten wat góede literatuur is. Ze weten hoe hoog de lat moet liggen. Dus nee, ik vind het niet zo gek dat ze streng zijn.
Maatstaven
Ik hoor het je denken: maar kunnen ze wel écht weten wat literatuur is en wat góede literatuur is? Is dat niet nog altijd een heel subjectief iets? Nou… ja en nee. Ja, want ook al ben je nog zo’n hoogopgeleide lezer en literatuurkenner, een leeservaring blijft een leeservaring. En we weten allemaal: wat volgens criticus X geweldige literatuur is, kan volgens lezer Y totale bagger zijn. Maar aan de andere kant: er is zoveel te zeggen over wat die literaire elementen bijdragen aan de leeservaring dat je met die kennis echt wel een peil kunt trekken op hoe goed een boek is. Of een film, of wat het dan ook is dat je recenseert. Er zijn maatstaven.
Literaire kwaliteit beoordelen
En ik denk dat die maatstaven er vooral voor verantwoordelijk zijn dat recensenten soms strenger lijken te zijn dan bloggers en ‘’gewone’’ lezers. Als criticus is het natuurlijk juist de bedoeling dat je die maatstaven gebruikt bij het beoordelen: het gaat er juist om dat je een oordeel velt over hoe literair een boek is, over hoeveel literaire kwaliteit het heeft en over of het überhaupt literatuur genoemd mag worden. In principe ben je daar ook naar op zoek als je een literaire recensie leest: wil je het minder streng en hoogwaardig hebben, dan ga je sneller op zoek naar een boekenblogrecensie. En eerlijk is eerlijk: als je gestudeerd hebt met de intentie om literair criticus te worden, dan zijn het ook vooral die maatstaven en je literatuuropvattingen die je belangrijk vindt. Want ja: een literair recensent kan een boek helemaal geweldig vinden zonder het als literatuur te kunnen of willen bestempelen.
Leeservaring
Waarschijnlijk zit daar ook het verschil met het algemene lezerspubliek en de bloggers: voor ons is die literaire kwaliteit een stuk minder belangrijk. Wij hebben onze eigen opvattingen over wat een goed boek is, maar die zijn niet per se gebaseerd op letterkundige theorieën en we vinden het ook prima als een boek gewoon lekker spannend is of fijn weg leest. Je zult een literair criticus niet snel een New Adult of zelfs maar een Young Adult zien beoordelen: daarvoor wordt de literaire waarde van die genres te laag geschat, terwijl wij juist gewoon lezen wat we willen en de boekenblogs en Goodreads-reviews overstromen van al die verschillende genres. Voor ons draait alles om de leeservaring, in welke vorm dan ook.
Strenge bloggers
Tegelijkertijd zou je kunnen aanvoeren dat ons dat juist tot een strenger publiek maakt dan de recensenten: bij de critici gaat het min of meer om droge beoordelingen die weliswaar hard kunnen zijn, maar vaak wel op feiten zijn gebaseerd. Bloggers en ‘’gewone’’ lezers gaan puur af op hun gevoel, op de gedachten en gevoelens die een boek losmaakt, en nou… dan kunnen we ook flink tekeergaan, hoor. Op een compleet andere manier dan recensenten. Dus misschien zijn zij dan juist wel milder, of in ieder geval zit er in dat soort kritieken vaak wel wat minder vuur.
Doelgroepen
Ik denk dat het in feite allemaal te maken heeft met doelgroepen. Uitgevers kunnen heel veel hebben aan de recensie van literaire critici, omdat die kunnen zorgen voor meer verkoop bij de literatuurlezers. Recensies op Goodreads, Bol.com en boekenblogs zijn daarentegen veel meer een afspiegeling van hoe een boek bij het grote publiek ontvangen wordt, en dat levert vaak veel meer gemengde reacties op. Het is interessant om te kijken hoe de twee soorten recensies van elkaar verschillen, maar uiteindelijk hebben we allemaal zo onze maatstaven. En of je nou vooral kijkt naar wat een boek met je hartslag, je tijdsbesef en je gedachtestroom doet of dat je liever lekker gaat analyseren… uiteindelijk doen we allemaal hetzelfde: onze boekenliefde delen.
Meer lezen? Dit artikel van BookRiot is vet interessant!
Wat denk jij: zijn boekenbloggers milder of strenger dan critici?
Wat een interessant artikel! Ik ben het er ook mee eens – voor boekbloggers draait het meer om de gehele ervaring terwijl recensenten naar de technische dingen kijken. Dus ja, waarschijnlijk zijn boekbloggers wat milder. Maar als ze dan niet enthousiast zijn, dan laten ze dat ook duidelijk merken.
Wat een interessant artikel! Ik ben het er ook mee eens – voor boekbloggers draait het meer om de gehele ervaring terwijl recensenten naar de technische dingen kijken. Dus ja, waarschijnlijk zijn boekbloggers wat milder. Maar als ze dan niet enthousiast zijn, dan laten ze dat ook duidelijk merken.
Je zegt het eigenlijk zelf al: recensenten (van bijvoorbeeld kranten) kijken naar de literaire waarde van iets, terwijl niet alles wat zij recenseren uberhaupt van literaire waarde bedoeld is. Dat is meten met twee maten en eigenlijk niet nuttig voor het ‘gewone’ lezerspubliek. En daar zijn de boekbloggers juist weer keigoed in. Zij verplaatsten zich echt in wat een lezer zal beleven, waar het merendeel van de lezers het meest aan heeft.
Je zegt het eigenlijk zelf al: recensenten (van bijvoorbeeld kranten) kijken naar de literaire waarde van iets, terwijl niet alles wat zij recenseren uberhaupt van literaire waarde bedoeld is. Dat is meten met twee maten en eigenlijk niet nuttig voor het ‘gewone’ lezerspubliek. En daar zijn de boekbloggers juist weer keigoed in. Zij verplaatsten zich echt in wat een lezer zal beleven, waar het merendeel van de lezers het meest aan heeft.