Bloggen, zelfcensuur en vrijheid van meningsuiting

Bron

Ik zou soms zo graag willen dat het leven simpeler was, dat onze wereld simpeler was. Dat we elk onze eigen gang zouden kunnen gaan, ons eigen leven zouden kunnen leiden, zonder iemand daarmee te kwetsen. Dat we niet na zouden hoeven te denken over zaken als oorlog, geweld, armoede, honger, politiek en conflicten, maar dat ons leven gewoon makkelijker zou zijn. Helaas bestaat zo’n wereld vooralsnog niet, en ik denk dat dat op een bepaalde manier ook wel weer goed is – want als alles eenvoudig en juist zou zijn, dan hadden we ook geen uitdagingen meer en zou er voor ons niets meer zijn om écht over na te denken. De reden dat het even een weekje stil is geweest hier, is dat ik door alles wat er momenteel gebeurt in de wereld nogal aan het denken ben gezet, over onder andere het bloggen. Want hoewel ik me niet uit ga laten over wat de dingen die gaande zijn (geweest) met mij hebben gedaan, wil ik het wel hebben over iets wat ik heel, heel belangrijk vind: vrijheid van meningsuiting. Vrijheid van drukpers. Oftewel: vrijheid van het woord.

Het lijkt eigenlijk zoiets supervanzelfsprekends: niemand denkt erover na, maar we mogen met z’n allen toch eigenlijk wel een hele hoop zeggen en schrijven. Het is zo gemakkelijk ook, want je hoeft eigenlijk niet eens meer echt na te denken over of wat je zegt wel door de beugel kan: zolang het jouw standpunt is, ben je vrij om dat te hebben. Natuurlijk zijn er wel grenzen, want je mag niets zeggen dat aanstootgevend is en je mag ook niet oproepen tot haat, maar je mag wel zeggen wat je vindt, ook als dat iets negatiefs is voor bepaalde (groepen) mensen. Ik vind dit gewoon heel belangrijk: niet zozeer dat je moet kunnen zeggen wat je wilt, maar ik vind het fenomeen van vrije meningsuiting veel meer symbool staan voor kunnen zijn wie je wilt zijn. Dat je jezelf mag laten zien, dat je niet hoeft te verbergen wat voor ideeën of opvattingen je hebt, dat we daar allemaal op een respectabele manier mee om kunnen gaan. Dat jij mag zeggen wat je vindt en denkt, zonder daarvoor verantwoording af te hoeven leggen. Dat vind ik belangrijk.

En die verantwoording, dat brengt me ook bij persvrijheid. Want die vrijheid van drukpers houdt in dat je absoluut geen verlof nodig hebt om jezelf via het gedrukte woord uit te drukken en dat te verspreiden. Niemand kan controle uitoefenen op wat jij wel of niet mag zeggen op papier (behalve natuurlijk je baas, als-ie het niet eens is met de inhoud van een journalistiek item, maar goed). Ook dat heb ik altijd onwijs belangrijk gevonden. Niet zozeer de vrijheid ervan, maar gewoon die vanzelfsprekende mogelijkheid om mezelf uit te drukken. Via mijn blog, via de verhalen en columns die ik schrijf, via de blogs die ik schrijf voor Hoezo Anders, laat ik zien wie ik ben. Ik laat zien dát ik er ben, en dat mijn ideeën en opvattingen en mijn hele karakter en referentiekader ertoe doen, al is het maar alleen voor mij. Ik kan mijn ei kwijt. En het geschreven woord, maar ook taal in het algemeen, kan zo krachtig zijn. Het kan zoveel betekenen. Een docent die op een inspirerende manier tegen zijn leerlingen praat (zoals ik later hoop te kunnen doen) of die leerlingen op zo’n manier laat spelen met taal dat ze zichzelf erdoor ontwikkelen, kan dat. Een journalist die met een prikkelend stuk nieuwe inzichten biedt, kan dat. Een politicus die een speech geeft waardoor mensen van hem gaan houden, kan dat. En dat kán gewoon allemaal, dat mág allemaal. Dankzij die vrijheid van meningsuiting en dankzij die vrijheid van drukpers mogen we onszelf laten zien, onze idealen en opvattingen met de wereld delen, ons ei kwijt.

Maar dat maakt het natuurlijk ook heel lastig, want er moet ook een grens zijn. Een grens aan wat je allemaal wel en niet kan zeggen en schrijven. Ik vind het heel lastig om daar een mening over te hebben, maar ik denk dat het gewoon alleen al belangrijk is om erover ná te denken. Om heel goed te bedenken wat de impact zou kunnen zijn als je iets zegt of schrijft. Voor jezelf en voor anderen. Het daarna toch zeggen of schrijven is prima, maar erover nadenken is minstens zo belangrijk als de vrijheid van meningsuiting zelf. Daarom censureer ik mezelf ook regelmatig als het op bloggen aankomt. Bloggers bevinden zich namelijk in een bijzondere positie: ze kunnen iets losmaken door te laten weten wat ze vinden en waarom ze dat vinden. Mensen die gaan protesteren of demonstreren kunnen dat natuurlijk ook, maar het verschil is dat die mensen anoniem blijven. Bloggers zetten hun naam eronder als ze zoiets doen. Natuurlijk kun je ook anoniem bloggen, maar toch… feit is dat je gemakkelijker te vinden bent en bovendien dat mensen je ook sneller kennen en de ideeën aan een gezicht zullen koppelen. Daarom denk ik soms heel lang na over of ik een blog wel of niet moet publiceren, en vaak doe ik het dan toch maar niet. Omdat het niet goed voelt: soms is het dan iets dat gewoon té persoonlijk is, waarvan ik niet wil dat het aan de grote klok komt te hangen (want let’s face it, dat is wat er gebeurt als je erover blogt) of omdat het een gevoelig onderwerp is. Ik heb de afgelopen week bijvoorbeeld een blog geschreven over alle gebeurtenissen die op dit moment gaande zijn, maar hem niet gepubliceerd. Niet zozeer uit angst, maar meer uit een ongemakkelijk gevoel. Het is te moeilijk, te gevoelig.

Waar zou dan die grens moeten liggen? Bij mij is die gelukkig duidelijk: wil ik het aan de grote klok hangen, dan blog ik erover. Zo niet, dan hou ik het voor mezelf. Het verschilt natuurlijk heel erg per persoon hoe je daarin staat en hoe je met dit soort dingen omgaat en ik kan ook moeilijk voor alle bloggers spreken. Maar taal kan zo machtig zijn en dat kan beide kanten op. Het kan ook op de een of andere manier tegen je werken, en je moet je afvragen of je dat er altijd voor over hebt. Dat geldt voor de vrijheid van meningsuiting en voor vrijheid van drukpers – maar eigenlijk geldt het voor alles.