Er zijn allerlei verschillende lezers en iedereen die leest heeft zo zijn eigen niveau waarop hij of zij dat doet. Er is geen goede of foute manier uiteraard, maar het is wel zo dat je, hoe langer je al leest, toch steeds ervarener wordt en oog krijgt voor nieuwe dingen, voor meer dingen ook. Ik beschouw mijzelf bijvoorbeeld als een ervaren lezer omdat ik altijd ontzettend veel heb gelezen en ook altijd al graag bezig ben geweest met hoe een verhaal in elkaar zit. Maar wat betekent het nu precies om een ervaren lezer te zijn? Wat zijn de voor- en nadelen?
Professioneel lezen?
Ik denk dat het met lezen net zo is als met schrijven en eigenlijk met elke andere vaardigheid: hoe langer je ermee bezig bent en hoe vaker, des te beter word je erin. Dat heeft verder niets te maken met intelligentieniveau of aanleg of wat dan ook, het is simpelweg een biologische wet: hoe vaker je iets doet, hoe beter de verbindingen in je hersenen worden die over die vaardigheid gaan en hoe makkelijker het wordt. Zo is het met lezen dus ook en daarom was het ook helemaal niet gek om op de basisschool goed in lezen te zin, hoewel ik dat destijds wel een beetje stom vond (want voor mij was het heel makkelijk en niet echt iets waar ik goed in was, eerder een soort tweede natuur). Lezen was immers net zoiets als rekenen of schrijven: je moet erin groeien om er beter in te worden.
Bestaat er dan ook zoiets als professioneel lezen? Dat ligt er natuurlijk een beetje aan wat je daaronder verstaat, maar ik denk zeker wel dat je op een hoog niveau kunt lezen als je er veel, vaak en vooral intensief mee bezig bent. Ik lees bijvoorbeeld niet alleen graag, maar houd me in mijn studie ook bezig met het hoe en waarom van lezen en de manier waarop teksten in elkaar zitten, dus dat draagt er ook toe bij dat ik er oog voor heb.
Wat houdt het in?
Goed, een ervaren lezer zijn is dus helemaal niet gek, het is iets wat elke lezer kan overkomen na verloop van tijd. Maar wanneer ben je nou precies een ervaren lezer? Ik denk dat het vooral te maken heeft met de manier waarop je leest: kritisch en intensief. Je analyseert graag de personages, je bent bezig met in hoeverre de verhaallijnen realistisch zijn en je beoordeelt de schrijfstijl op uniciteit en de thema’s op diepgang. Je houdt je bezig met in hoeverre het boek voldoet aan literaire conventies en wat de waarde ervan is voor het lezerspubliek, je gaat na wat de auteur anders had kunnen doen. Je verwacht onvoorspelbaarheden en gaat steeds na hoe de vork in de steel zou kunnen zitten en wat er allemaal mogelijk zou kunnen zijn en hoe andere lezers een boek zouden kunnen ervaren.
Maar dat niet alleen: je kent je eigen stijl van lezen erg goed. Je weet precies welke genres je wel en niet leuk vindt en wat je van een bepaald genre kunt verwachten, je weet wanneer je op een boek afknapt en wanneer het je juist meesleept en in dat laatste geval kun je je echt helemaal aan het verhaal overgeven en er intens van genieten. Maar in je hoofd blijf je steeds bezig met het analyseren en verwerken en formuleren wat je ervan vindt.
Voor- en nadelen
Zoals ik het nu beschreven heb, klinkt het eigenlijk helemaal niet zo leuk om een ervaren lezer te zijn en ik denk dat het ook veel te maken heeft met je eigen interpretatie en je eigen leeservaring. Het heeft, althans voor mij, zeker wel voordelen: ik beleef een boek veel intenser doordat ik zoveel bezig ben met reflecteren op de inhoud en daardoor heb ik veel en gemakkelijk inzicht in wat ik van het boek vind. Het zorgt bovendien voor een onvergetelijke leeservaring als ik echt geniet van een boek en als dat niet zo is, dan leer ik daardoor juist weer meer over mijn eigen leesvoorkeuren.
Maar het heeft zeker weten ook nadelen. Het belangrijkste is wel dat ik vaak erg hoge verwachtingen heb van een boek en ook niet snel tevreden ben doordat ik weet wat ik goed vind en dat ook hoop te vinden. Daar komt nog bij dat boeken die ik lees soms niet meer verrassend zijn omdat ik in mijn hoofd hoe dan ook – al wil ik het niet – bezig ben met hoe de vork in de steel zou kunnen zitten en wat mogelijke plotlijnen zouden kunnen zijn. Ik heb het nog vaak genoeg mis hoor, maar simpelweg de wetenschap dat je alle mogelijkheden af gaat (of denkt af te gaan) drukt toch een beetje de pret van het lezen.
Daar komt nog bij dat als ik een boek heb dat me niet bevalt, ik ook echt niet meer van het lezen kan genieten omdat ik voortdurend dingen ontdek die me niet aanstaan in het boek en omdat ik tegelijkertijd wil blijven lezen omdat ik wil weten of het nog beter wordt en of het misschien toch anders blijkt te zijn als ik maar ver genoeg kom. En ik word snel ongeduldig als ik een minpuntje in een boek ontdek, want dan wil ik dat de goede punten dat weer ontkrachten: gebeurt vaak ook, maar de hoge verwachtingen van een boek kunnen het vaak toch enigszins verpesten voor mij. Hoe ik dat oplos? Meestal door een boek te lezen dat ik al ken en waarvan ik weet dat ik het goed vind, of simpelweg door me te concentreren op de positieve punten. Daar draait het toch uiteindelijk om, en een voordeel van het ervaren lezen is trouwens wel weer dat het me vrij goed lukt om uit vrijwel elk boek iets positiefs te halen. Erg handig bij het recenseren ook!
Beschouw jij jezelf als een ervaren lezer?
Ik beschouw mezelf wel als een ervaren lezer. Maar wel op bepaalde gebieden. Ik ben geen ervaren literaire lezer.. of klassieker verslinder. Nee, ik ben een ervaren Young Adult / Fantasy lezer en ben op dat gebied echt in staat een boek helemaal uit te pluizen.
Dat geldt voor mij ook: ik ben vooral ervaren in het lezen van romans, maar als het gaat om thrillers of fantasy ben ik echt veel minder vakkundig haha.