Assertiviteit: de sleutel tot (mijn) succes

Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden dat ik mijn havodiploma haalde, de middelbare school vaarwel zei en koers zette naar het hbo. Een spannende en grote stap, want voor het eerst zou ik de wereld van het regulier onderwijs in gaan: geen vanzelfsprekende aanpassingen, geen maatwerk, geen lotgenootjes, geen zorg, geen ruime mogelijkheden. Natuurlijk bleek al heel snel dat er toch wel heel veel mogelijk was om te zorgen dat ik mijn studie op mijn manier zou kunnen doorlopen, maar dat wist ik eigenlijk helemaal niet van tevoren. Een poos terug werd ik uitgenodigd op mijn middelbare school om te komen praten over de overstap van (voortgezet) speciaal onderwijs naar hbo en mijn spreekpunt werd assertiviteit. Pas op dat moment besefte ik hóe belangrijk het eigenlijk is om assertief te zijn in het leven. Zeker als je je in een benadeelde positie bevindt.

Assertiviteit als kernkwaliteit

Ik denk dat iedereen, maar vooral jongeren die van het speciaal onderwijs komen of daar nog zitten het wel met me eens zal zijn: je moet op z’n minst een beetje assertief zijn om in de maatschappij te participeren zoals jij dat graag wilt. Op school is het allemaal nog relatief makkelijk en voor je uitgestippeld, maar hoe ouder je wordt, hoe meer je zelf moet gaan doen. Je moet er niet alleen zelf achter zien te komen wie je bent en wat je wilt, maar je moet daar ook echt zelf áctief achteraan. Je kunt er niet meer prat op gaan dat je ouders en leraren alles wel regelen, en dat heb ik heel erg gemerkt toen ik naar het hbo ging. Hoe goed de voorlichting ook was vanuit school, ik heb pas ontdekt wat er allemaal mogelijk was voor mij toen ik daadwerkelijk op onderzoek uitging en op gesprek ging bij de Hogeschool. En ook: het studeren op mijn manier werd pas mogelijk toen ik had aangegeven wat ik allemaal nodig had en welke dingen lastig waren. Je moet assertief durven zijn, je moet weten wat je wilt en wat belangrijk is en je moet daarvoor durven staan, je moet voor jezelf durven opkomen om je eigen belangen te behartigen.

Lastige overgang

Ik kan me best voorstellen dat dit heel lastig is als je, bijvoorbeeld als iemand met een chronische ziekte of lichamelijke handicap, gewend bent dat er voor je gezorgd wordt, dat er allerlei aanpassingen zijn gedaan en dat je alle ruimte krijgt om je leven te leiden zoals dat wél mogelijk is. Dan ga je snel denken dat die dingen ook op de vervolgschool en op de arbeidsmarkt mogelijk zijn, en dan kijk je toch behoorlijk op je neus als dat allemaal net wat ingewikkelder blijkt. Dat is ook precies wat de overgang van vso naar hbo volgens mij heel erg bemoeilijkt: dat het enorm lastig is om een realistisch beeld te scheppen van wat je te wachten staat na de beschermde cocon van de speciale middelbare school.

You teach people how to treat you by what you allow, what you stop and what you reinforce. – Tony Gaskins

Onderwijs in assertiviteit

En juist daarom vind ik het zo belangrijk dat assertiviteit al op school getraind wordt en daarom sta ik er zo voor dat jongeren op school al, en zeker op speciale scholen, ondersteund moeten worden bij het werken aan hun persoonlijke groei. Bij het ontdekken van hun sterke en zwakke punten, bij het ontwikkelen van hun kennis, vaardigheden en talenten, bij het werken aan sociale redzaamheid, bij het kweken van zelfvertrouwen en zelfbewustzijn en dus ook van assertiviteit. Het is zó belangrijk dat we de jongeren van vandaag helpen zich te ontwikkelen tot de volwassenen die ze willen zijn en het is nóg belangrijker dat we benadeelde jongeren laten zien dat dat óók voor hén mogelijk is. Je kunt niet eeuwig blijven vertrouwen op je cocon van thuis en school en mensen die voor je zorgen: je moet je losweken, je moet op jezelf gaan vertrouwen.

De sleutel tot succes

Assertiviteit draait er niet om dat je alleen maar je eigen zin doet en vindt dat anderen dat ook moeten doen, zoals veel internetquotes lijken te suggereren. Assertiviteit draait erom dat je jezelf kent en weet wat jouw waarde is, dat je daarvoor durft te staan. Assertief zijn betekent dat je nee durft te zeggen en voor een ja durft te vechten. Het betekent dat je jezelf laat zien omdat je trots bent op de persoon die jij bent, het betekent dat je gaat voor wat je wilt bereiken en dat je wilt bereiken wat je verdient, in het leven maar ook bij andere mensen. Assertief zijn betekent stevig in je schoenen staan én het durven toegeven als je daar hulp bij nodig hebt, assertief zijn betekent jezelf kennen én verbeteren. Het betekent zoveel dingen die te maken hebben met integriteit en zelfstandigheid, op zoveel verschillende manieren. En het is zó waardevol, want als je niet of in mindere mate assertief bent, is het veel moeilijker om de beste versie van jezelf te zijn. Natuurlijk is het ook iets wat mettertijd moet groeien en ook dat is iets waar je in moet investeren. Want dan bereik je er het meeste mee, dan kun je er echt stappen mee zetten richting je eigen persoonlijke levensgeluk. Assertiviteit kan de sleutel tot jouw succes zijn, maar dan moet je daar wel voor openstaan – en je moet ermee aan de slag. Dat is wat mij betreft echt iets waar het onderwijs nog flink op kan verbeteren.

Beschouw jij jezelf als assertief?