Age is just a number | Waar begint en eindigt Young Adult?

Young Adult-boeken worden door een hele brede doelgroep gelezen. Er zijn twaalfjarigen die smullen van de boeken van Suzanne Collins en Cassandra Clare, maar er zijn ook mensen van middelbare of latere leeftijd die nog graag lezen over tieners en jongvolwassenen. Dat neemt echter niet weg dat de boeken vooral gericht zijn op tieners en dat ze qua thema’s en setting vaak aansluiten bij diens belevingswereld (wat vaak resulteert in een vlotte en laagdrempelige manier van schrijven: precies wat ook oudere lezers zo aanspreekt). En dat is interessant, want hoe breed is die belevingswereld? Wanneer zijn thema’s strikt genomen niet (meer) relevant voor tieners en dus niet meer kenmerkend voor YA-boeken? En wanneer begínt de relevantie van die thema’s? Oftewel: waar begint en eindigt Young Adult?

Waar begint YA?

Laten we bij het begin beginnen (ha). De scheidslijn tussen genredoelgroepen is de laatste jaren steeds vager geworden, maar vooral in Amerika is een nieuwe categorie ontstaan tussen de jeugdboeken en de Young Adults: middle grade literature. Dit zijn geen kinderboeken, maar de personages zijn ook nog geen tieners. Middle grade is in Amerika wat bij ons de eerste en tweede klas van de middelbare school is: je bent dan over het algemeen twaalf of dertien jaar en dus nog net geen tiener. In Nederland zijn auteurs als Anna Woltz, Ingrid Kluvers en Gideon Samson bijvoorbeeld middle grade-schrijvers, maar in de VS en Engeland is het een veel groter iets (Verdermeer van Tahereh Mafi valt hier bijvoorbeeld ook onder).

Late adolescentie

Dus, is YA dan één stap hoger dan MG? Ja, dat zou kunnen. Maar betekent dat dan dat boeken met personages van veertien ook YA zijn? Sommigen vinden misschien van wel, maar ik heb zelf altijd het gevoel dat echte YA pas begint bij personages van 16. Als ik even met pedagogische termen mag smijten: Young Adult-boeken zijn voor jongvolwassenen, ook wel adolescenten genoemd. De puberteit valt uiteen in drie fasen: vroege adolescentie (10-14) midden-adolescentie (14-16) en late adolescentie: 16-22. Dat laatste is de leeftijdscategorie waarin alle belangrijke YA-thema’s spelen, zoals identiteit, sociale ontwikkeling, relaties, seksualiteit, toekomst, vervolgopleiding… Met andere woorden, jongvolwassen zijn begint op je zestiende, dus daar begint ook YA. Alles daarvoor is ófwel MG (10-14) ofwel pre-YA (14-16, denk aan boeken van thrillerauteurs als Mel Wallis de Vries).

Nuance

Klinkt best logisch, toch? YA begint wanneer de late adolescentiefase ingaat en de jongvolwassen thema’s beginnen te spelen. Prima, maar laten we enige nuance niet vergeten: het is een richtlijn. Een doelgroep-aanduiding die voortkomt uit marketingbrainstormsessies. Een slimme, dat zeker, want veel YA-boeken dealen met thema’s die vrij volwassen zijn en heel goed de ontwikkeling kunnen ondersteunen, maar niet altijd even geschikt zijn voor jongere lezers. Niettemin moet gezegd worden dat het alsnog een vage grens is en dat er ook genoeg jongelui zijn die op jongere leeftijd al volwassen zijn of zich prima kunnen vermaken met de wat volwassenere boeken. Ik las als twaalfjarige ook al boeken met een vijftienjarige hoofdpersoon en ik ben prima terecht gekomen. Bovendien zullen auteurs tijdens het schrijven echt niet denken ‘’dit mag pas gelezen worden als je zestien bent.’’

Maar waar eindigt YA dan?

Deze vraag is eigenlijk veel interessanter. Tegenwoordig zien we zelfs een soort concurrerende taboes tussen Young Adult- en New Adult-boeken. NA richt zich op de leeftijdscategorie 22-25, wanneer je beslist geen kind meer bent en ook al vrij goed weet wat je wilt en je eerste keren achter de rug hebt, maar nog volop bezig bent om je leven verder op de rit te krijgen. New Adults spelen zich regelmatig af op de universiteit, en daar ligt een beetje het probleem. Want betekent dat dan… dat YA eindigt bij het einde van de middelbare school?

Nog steeds tienerthema’s

Nee. Tenminste, niet per se. En niet altijd. Want hoe oud zijn de meeste jongeren wanneer ze van het voortgezet onderwijs naar het hoger onderwijs gaan? Rond de 18, 19? Dan zitten ze dus nog middenin die late adolescentiefase, om maar even bij de ontwikkelingspsychologie te blijven. Sterker nog: dan is dat hele proces van identiteitsvorming en het ontdekken van relaties en seksualiteit en je toekomstbeeld nog in volle gang. Ik heb mezelf pas echt goed leren kennen toen ik naar het hbo ging, en echt… je leven begint daar pas. Want juist onder invloed van die nieuwe omgeving en het nieuwe pad maak je weer heel nieuwe, onwijs interessante en enerverende stadia door. Alleen wonen… studie- en beroepskeuze… langeafstandsrelaties… verwaterende vriendschappen… prestatiedruk… settelen… het hoort allemaal bij (meer) volwassen worden jezelf ontdekken en bij die fase en het zijn allemaal dingen die tieners nog enorm bezighouden.

YA of NA?

Als een boek zich afspeelt op de universiteit, is het echt niet per se New Adult. New Adult is sexyer, maar de personages zijn dan ook vaak al veel verder en meestal ook al ouderejaars of zelfs bijna afgestudeerd. De overgang naar een studie en het eerste jaar daarvan lenen zich juist perfect voor YA-boeken. Dat is ook vaak het punt dat het proces van identiteitsvorming min of meer is afgerond: je bent min of meer gewend aan je nieuwe leven en tevreden met je toekomstbeeld en je relaties. Bij YA gaat het om identiteitsvórming: de onzekerheid van ‘’wie ben ik en wat wil ik’’ en in NA maak je de overstap naar identiteitsontwíkkeling: ‘’hoe ga ik worden wie ik wil zijn en bereiken wat ik wil.’’ En zolang die YA-vragen nog spelen, is het YA.

Interessant

Klinkt simpel, toch? Natuurlijk is het dat niet altijd: identiteitsvorming is allesbehalve een lineair proces en kan eerder of later afgerond zijn. Ik denk dat het alles te maken heeft met de personages:  wanneer hebben zij voor hun gevoel – en dus ook voor het gevoel van de lezer – de stap gemaakt naar volwassenheid? Wanneer voelen ze zich relatief volwassen en zijn ze klaar voor het min of meer volwassen leven en het uitdokteren wat die volwassenheid precies inhoudt? Dát is de grens tussen YA en NA: van jongvolwassene naar volwassene. Ik denk dat het vooral interessant is om hierover na te denken, en ook om te beseffen: YA en de adolescentiefase beperken zich absoluut niet tot de middelbare schoolperiode, net zoals jeugdboeken zich niet tot de basisschool hoeven te beperken. Maakt het uiteindelijk echt uit? Nee: lees YA wanneer je wilt. Maar interessant is het wel.

Waar denk jij dat YA begint en eindigt?